Ο «γαλατάς» Ιωάννης Βαρύκας που με τις πράξεις του έγινε ευεργέτης της πατρίδας

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Ονομαζόταν Ιωάννης Βαρύκας και καταγόταν από το Άργος. Γεννημένος γύρω στα 1811 έζησε τα παιδικά του χρόνια μέσα στη φωτιά της Επανάστασης. Βρέθηκε στην Αθήνα και αρχικά δούλεψε ως γαλατάς, αργότερα δε ως κρεοπώλης και έμπορος χοίρων. Παρά το γεγονός ότι ήταν αψύς και απαίδευτος, «άγευστος γραμμάτων», όπως έγραψε ο Τιμολέων Φιλήμων, φρόντισε να γράψει το όνομά του «μεταξύ των πρωτευόντων ευεργετών της παιδείας και του εθνικού μέλλοντος»!

Φεύγοντας από τη ζωή σε ηλικία περίπου 60 ετών, τον Αύγουστο 1871, ο Βαρύκας κατέπληξε την ελληνική κοινωνία με τη διαθήκη που είχε συντάξει λίγες ημέρες νωρίτερα, προφανώς διαισθανόμενος το τέλος του. Την περιουσία που απέκτησε με κόπους και στερήσεις κληροδότησε στο Έθνος και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο και στον Εθνικό Στόλο. «Δύναται αληθώς να καυχάται η Ελλάς και να στηρίζη γλυκείας τας περί του μέλλοντός της ελπίδας», έγραφε ο Τύπος επισημαίνοντας ότι η μικρή αυτή πατρίδα διαθέτει τέκνα που «εργάζωνται εις απόκτησιν περιουσίας, ίνα αφιερώσωσιν αυτήν ακολούθως εις την υπηρεσίαν των μεγάλων εθνικών σκοπών».

Ο Βαρύκας δεν έκανε οικογένεια και όταν απεβίωσε βρισκόταν ακόμη στη ζωή η μητέρα του «Παναγιού», στην οποία και άφησε το ένα τρίτο της περιουσίας με την εντολή και εκείνη να το αφήσει στην Ελλάδα. Η περιουσία του περιλάμβανε ένα σπίτι στην Πλάκα, κτήματα σε Ρέντη, Πειραιά και Βούθουλα, μετρητά, μετοχές και ομολογίες. Η αξία της στα 1925 ανερχόταν σε 500.000 δραχμές περίπου. Και δεν ξέχασε κανέναν στη διαθήκη του, από τον βοηθό μέχρι τον κουρέα του και από το Πτωχοκομείο μέχρι την εκκλησία της γειτονιάς του.

Εκατόν σαράντα χρόνια μετά, και το Πανεπιστήμιο Αθηνών απονέμει μέχρι και σήμερα υποτροφίες από το Κληροδότημα του Ιωάννη Βαρύκα σε φοιτητές όλων των Σχολών, οι οποίοι επιλέγονται με διαγωνισμό. Ωστόσο δεν εντοπίζεται ούτε μία βιβλιογραφική αναφορά βιογράφησης αυτού του σπουδαίου Έλληνα.