Πως η Μαρίκα Κοτοπούλη ταυτίστηκε με την ιστορία του ελληνικού θεάτρου
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.
Σε ηλικία 67 έφευγε από τη ζωή, τον Σεπτέμβριο 1954, η Μαρίκα Κοτοπούλη, αφού έζησε εξήντα επτά χρόνια πάνω στο σανίδι! Οι ωδίνες του τοκετού βρήκαν τη μητέρα της, ηθοποιό Ελένη Κοτοπούλη, παίζοντας στην ιταλική κωμωδία «Οι Μυλωνάδες». Ο πατέρας της, Δημήτριος Κοτοπούλης ήταν ο ιδρυτής του «Θιάσου Πρόοδος». Και η ίδια αντιλαμβανόταν το θέατρο ως φυσικό της περιβάλλον.
Το 1906 τίθεται επικεφαλής του Θιάσου Πρόοδος, προσαρμόζοντας την οικογενειακή επιχείρηση στα νέα δεδομένα. Μεταπηδά στο Βασιλικό Θέατρο και θητεύει δίπλα στον ηθοποιό και σκηνοθέτη Θωμά Οικονόμου, διαμορφώνοντας τα καλλιτεχνικά κριτήρια που τη συνόδευσαν στη θεατρική της πορεία. Το 1908 δημιουργεί το δικό της θίασο και το 1912 δημιουργεί στην Ομόνοια το «Θέατρο “Μαρίκα Κοτοπούλη”». Αυτό υπήρξε και η ύψιστη επαγγελματική καταξίωση, που για να την πετύχει εργάστηκε σκληρά.
Συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους ηθοποιούς της εποχής (Αργυρόπουλο, Λογοθετίδη, Αρώνη, Ανδρεάδη, Μινωτή, Λαμπέτη, Μυράτ κ.ά.), αλλά ήταν η πρώτη που θεσμοθέτησε τον σκηνοθέτη ως απαραίτητο συντελεστή μιας παράστασης. Η κριτική που της ασκήθηκε για την ενδοτικότητά της στην Επιθεώρηση, σε αυτό το λαϊκό είδος θεάτρου, την έκανε να την εγκαταλείψει και να περιοριστεί στο σκάφανδρο της εθνικής τραγωδού, όπως διασώθηκε στην κοινή μνήμη.
Η μικρόσωμη γυναίκα με το μέτριο παρουσιαστικό κυριολεκτικά μεταμορφωνόταν επί σκηνής. Βαθιά πολιτικοποιημένη, έζησε έναν παράφορο έρωτα με τον Ίωνα Δραγούμη, που ξεπέρασε την εποχή του. Ο ίδιος της είχε γράψει κάποτε μια επιστολή, στις φράσεις της οποίας περικλειόταν το μεγαλείο αυτής της γυναίκας: «Σε είδα όπως είσαι Ηλέκτρα και συγκινήθηκα τρομερά γιατί πάντα με τάραζε η εμφάνισή σου εκείνη η δυνατή που δείχνει όλη τη λύπη και όλη τη γύμνια και όλη τη δυστυχία της ζωής».