Σπυρίδων Τσαγγάρης Ο «πατριάρχης» των εφημεριδοπωλών

Εφημεριδοπώλης ξεκινά για τη διανομή.

Ζωή «πρότυπο» για τα φτωχόπαιδα της επαρχίας

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Ξεκίνησε ξυπόλυτος και πάμπτωχος, σε ηλικία μόλις δεκατριών ετών, από τα Λαγκάδια της Ζάτουνας για να φύγει από τη ζωή πλούσιος και δοξασμένος, έχοντας διατελέσει και βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Συμπληρώνονται φέτος ογδόντα χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή ο Σπύρος Τσαγγάρης (1852-1931), ο «πατριάρχης» των εφημεριδοπωλών, ο οποίος συνέβαλε –όσο κανένας άλλος– στην ανάπτυξη του ελληνικού Τύπου. Ταυτόχρονα η ζωή και η σταδιοδρομία του απεικόνισαν το «ελληνικό όνειρο», όταν η Ελλάδα προσπαθούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης και να ενταχθεί στους κόλπους των ευρωπαϊκών κρατών και του πολιτισμένου κόσμου.

Την έβδομη και την όγδοη ακόμη δεκαετία του 19ου αιώνα (1870-1880) τη διανομή των εφημερίδων είχαν αναλάβει τα λουστράκια και οι οψοκομιστές, δηλαδή τα παιδιά που μετέφεραν τα ψώνια από τα μπακάλικα στα σπίτια των αστών εισπράττοντας το μπαξίσι τους, το φιλοδώρημα. Ανάμεσά τους βρισκόταν και ο Γεώργιος Τσαγγάρης, ο μεγαλύτερος αδελφός του Σπύρου, ο οποίος και φρόντισε να τον φέρει στην Αθήνα.

Ο πάγκος εργασίας στο Πρακτορείο Εφημερίδων.

Γρήγορα ο Σπύρος αφενός κατάλαβε πώς λειτουργούσε το σύστημα διακίνησης των εντύπων και αφετέρου διαπίστωσε την έλλειψη οργανωμένης διανομής. Άρχισε λοιπόν, δειλά-δειλά, λειτουργώντας ως «εργολάβος» στη διανομή, δηλαδή παραλαμβάνοντας για λογαριασμό του ικανό αριθμό φύλλων από τα τυπογραφεία των εφημερίδων και μοιράζοντάς τα στα άλλα παιδιά. Πωλούσαν λοιπόν όλοι μαζί τις εφημερίδες και εκείνος εισπράττοντας ένα ποσοστό από την πώληση φρόντιζε για τις βασικές ανάγκες των παιδιών (τροφή, στέγη, ένδυση, υπόδηση κ.λπ.).

Έστησε λοιπόν ένα «τσαρδί», κοντά στο Βαρβάκειο, το οποίο λειτουργούσε άτυπα ως πρακτορείο εφημερίδων, αλλά κάλυπτε και τις ανάγκες ύπνου πολλών παιδιών. Παρόμοια «τσαρδιά» είχαν στήσει και άλλοι πέντε Γορτύνιοι εφημεριδοπώλες. Καθένας λειτουργούσε από ένα μικρό πρακτορείο και είχε παιδιά υπό τας διαταγάς του. Τότε ο Σπύρος Τσαγγάρης σκέφθηκε να ενώσει όλα τα τσαρδιά σε ένα «πρακτορείον». Το σχέδιο πέτυχε. Οι έξι μικροπράκτορες ενώθηκαν και σχημάτισαν μια οργάνωση έχοντας κοντά τους και πενήντα παιδιά ως εφημεριδοπώλες.

Εν τω μεταξύ, όπως πολλά παιδιά που έφταναν στην πρωτεύουσα από την επαρχία, ο Σπύρος Τσαγγάρης έμαθε γράμματα στις νυκτερινές σχολές του «Παρνασσού». Ποτέ δεν ξέχασε εκείνη την προσφορά. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν πλέον ήταν πλούσιος και με αναγνωρισμένη κοινωνική δράση, φρόντισε με τη σειρά του να γίνει ευεργέτης της Σχολής εκείνης.

Σπύρος Τσαγγάρης (1852-1931).

Το «Γενικόν Πρακτορείον Εφημερίδων» ήταν πραγματικότητα, με γραφεία στην οδό Πραξιτέλους. Όσο για την εφημερίδα που είχε τότε τη μεγαλύτερη κυκλοφορία ήταν ο πολιτικο-σατιρικός «Παληάνθρωπος» του Ι. Βερβέρη, ο οποίος στην προμετωπίδα του διακήρυσσε ότι «Η αρχή μου είναι να μην έχω καμμίαν αρχήν»! Ο πανέξυπνος Τσαγγάρης φρόντισε μάλιστα να πριμοδοτήσει την έκδοση εντύπων, δανείζοντας πεντακόσιες δραχμές στον Βλάση Γαβριηλίδη για να εκδώσει το επίσης επιτυχημένο «Μη Χάνεσαι».

Από το 1882 η επιχείρηση διανομής των εφημερίδων οργανώθηκε άριστα, γεγονός που ενθάρρυνε και άλλους δημοσιογράφους να εκδώσουν εφημερίδες έχοντας εξασφαλίσει τη διακίνησή τους. Έτσι, εμφανίζεται η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» του Κορομηλά, η οποία με πρωτοβουλία του Καμπούρογλου έγινε καθημερινή, ο «ΡΑΜΠΑΓΑΣ» του Κλεάνθους Τριανταφύλλου κ.ά. Για περισσότερα από είκοσι χρόνια (1882-1902) η πρόοδος που εμφάνισε ο χώρος του Τύπου ήταν πρωτόγνωρη και η πνευματική παραγωγή του τόπου πλούσια, αφού είχαν τη δυνατότητα να γράφουν και να διαβάζονται όλες εκείνες οι προσωπικότητες που λάμπρυναν τα ελληνικά γράμματα, περνώντας προηγουμένως από τις στήλες των εφημερίδων.

Ο μεγάλος ανταγωνισμός των εντύπων κατά τα πρώτα χρόνια του εικοστού αιώνα, οδήγησε –το 1903– στην απόφαση να μη δέχεται το πρακτορείο νέες εφημερίδες ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν εκείνες που κυκλοφορούσαν. Έτσι, με ενέργειες –κυρίως– του Δ. Καλαποθάκη και άλλων δημοσιογράφων ιδρύθηκε το δεύτερο Πρακτορείο. Το πρώτο ήταν το «ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ “ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΑΓΓΑΡΗΣ”» και το δεύτερο η «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ “ΤΑΚΗΣ ΠΙΚΡΑΜΜΕΝΟΣ”» ή «ΝΕΟΝ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟΝ», όπως καθιερώθηκε. Ψυχή του δεύτερου εκείνου πρακτορείου εφημερίδων ήταν ο δικηγόρος και σταφιδέμπορος Τάκης Πικραμμένος και ο γιος του Όθων.

Επιστρέφουμε στον Σπύρο Τσαγγάρη για να τον συναντήσουμε, το 1911, να εκλέγεται βουλευτής Αρκαδίας στην Αναθεωρητική Βουλή και το κράτος να αναγνωρίζει τις υπηρεσίες του και να του απονέμει τον Σταυρό του Σωτήρος. Παντρεύτηκε την Παρασκευή, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, τον Ιωάννη, την Περσεφόνη και την Ευγενία.

Ένα από τα μεγάλα πλήγματα που δέχθηκε στη ζωή του ο Σπύρος Τσαγγάρης ήταν η δολοφονία του μοναδικού γιου του Ιωάννη (1894-1929), ο οποίος έπεσε – κυριολεκτικά– εν ώρα καθήκοντος. Ο υπεύθυνος του υποπρακτορείου Δράμας, ο οποίος είχε απομακρυνθεί από τη θέση λόγω καταχρήσεων, τον δολοφόνησε στη Θεσσαλονίκη. Ο Ιωάννης είχε γεννηθεί στην Αθήνα και σπούδασε Νομικά. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι και επιστρέφοντας ανέλαβε τη διεύθυνση του Κεντρικού Πρακτορείου Εφημερίδων, διαδεχόμενος τον πατέρα του. Παντρεμένος με την Αθηναία Ευφροσύνη Τοτόμη απέκτησε δύο παιδιά, τον Σπύρο και την Παρασκευή.