Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου (φωτογραφία) είχαν ανεγερθεί το 1906 ενόψει των Β’ Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων και κατόπιν επιθυμίας του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Είχε θέσει ως όρο να πραγματοποιηθεί ανασκαφή από αρχαιολόγους «προς ανεύρεσιν των ιχνών των Προπυλαίων και εξ αυτών οδηγούμενοι να διατυπώσωσι την γνώμην αυτών περί του οποία τινά δέον να είναι τα ανεργεθησόμενα νέα Προπύλαια». Τα θεμέλια εντοπίσθηκαν τον Οκτώβριο 1896 και ο Αλέξανδρος Αμπελάς, μέλος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος Αβέρωφ, επέμενε να γίνει σεβαστή η επιθυμία του. Η ανέγερσή τους καθυστέρησε μια δεκαετία, κυρίως λόγω των διαφωνιών των αρχαιολόγων, όπως ο Παναγιώτης Καββαδίας.
Το σχέδιο, πιθανότατα του Αναστάσιου Μεταξά, παρουσίασε σύνθεση δεκαοκτώ κορινθιακών κιόνων σε διπλή σειρά (δέκα εμπρός και οκτώ πίσω) στο κύριο σώμα και δύο χαμηλότερες πτέρυγες με τέσσερις κορινθιακούς κίονες. Η εντύπωση που προκάλεσαν δίχασε το κοινό. Άλλοι θεωρούσαν πως εμπόδιζαν τη θέα προς το εσωτερικό του Σταδίου και άλλοι ότι ήταν μεγαλόπρεπα και αντάξια του συνόλου.
Τα Προπύλαια επιβίωσαν περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες. Το 1947 βρίσκονταν σε κακά χάλια και άρχισαν οι διαμαρτυρίες. Η εικόνα ήταν ελεεινή. Η κορνίζα της αριστερής πλευράς είχε καταρρεύσει. Οι μεσαίες κολώνες της ίδιας πλευράς ήταν φαγωμένες. Στη δεξιά πλευρά η ακρινή κολώνα ήταν γκρεμισμένη στο πάνω τμήμα, ενώ κάτω χαμηλά είχε και άλλα γκρεμίσματα. Ο χαμηλός τοίχος είχε απογυμνωθεί από τους σοβάδες, ενώ οι μεγαλύτερες ζημιές σημειώνοντας στο κεντρικό της τμήμα. Ανεκδιήγητα χάλια. Εξάλλου, επρόκειτο για γύψινες κατασκευές και το 1951 η Επιτροπή αποφάσιζε την κατεδάφισή τους. Η κατεδάφισή τους ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1952. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την προκήρυξη διαγωνισμού για την ευρύτερη διαμόρφωση της περιοχής μπροστά στο Στάδιο που είναι μια άλλη, μεγάλη ιστορία, συνδυασμένη με την επιχωμάτωση του Ιλισού.