Αρμένισσες στην Αθήνα τον 19ο αιώνα

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Σπάνια καταγράφονται οι ανατολίτικες εικόνες της πρωτεύουσας και των άλλων ελληνικών τόπων κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Παρά το γεγονός ότι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης και της ιστορίας μας. Πλούσιο υλικό μας παρέδωσε ο δημοσιογράφος Ιωάννης Καμπούρογλους, ο οποίος φρόντιζε αυτοπροσώπως να επισκέπτεται τα διάφορα στέκια της εποχής, όπως τον περίφημο «Κήπο των Μουσών», ένα κέντρο των «Παριλισσίων», όπως αποκαλούνταν η περιοχή πίσω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός μέχρι το Λόφο του Μετς. Εκεί, ο επιχειρηματίας Ζούνης αντί Εννέα Μουσών είχε εγκαταστήσει μόλις τέσσερις και μάλιστα Αρμένισσες.
«Εγκατέστησε ντουρνέκι», έγραφαν οι εφημερίδες, σημειώνοντας πως μεταξύ τους βρισκόταν και μία Σμυρνιά Ελληνίδα φέρουσα το εύηχον όνομα Σουλτάνα. «Κάθηται ρεμβώδης την μορφήν και Χουζουρλούδισα, περιπαθής το άσμα», έγραφε ο Καμπούρογλους, συμπληρώνοντας πως οι υπόλοιπες «περί αυτήν νωχελώς καθήμεναι, σχεδόν εξηπλωμέναι και με πασουμάκια, αναπαριστώσι ηδυπαθές χαρέμιον»! Αγαπημένο και προσφιλές θέμα και θέαμα το χαρέμι για τους Ελληνες, προσείλκυε πελάτες που ήθελαν να απολαύσουν και ένα Αρμενάκι, το οποίο «ουδέ τους πρώτους ιούλους απολαύσαν έτι, ψάλλει με φωνήν γλυκείαν και κρούει το ντέφι του». Την εικόνα συμπλήρωναν «με δοξαριάν γλυκύφθογγον δύο βιολιντζήδες και με λαγούτον και φωνήν εκ βάθους καρδίας, λαγουτιέρης ανατολίτης βαθύς, συνοδεύουσι το άσμα το περιπαθές των Αρμενίδων αοιδών και της Σμυρναίας Σουλτάνας».
Σε τέτοια θεάματα κατέφευγαν πριν από εκατόν τριάντα χρόνια στην Αθήνα οι λάτρεις της ευφάνταστης ανατολίτικης μουσικής και ποίησης, ακούγοντας «αμανέδες και γιαρέ περιπαθέστατα». Εγκαταλείπονταν «εις έκλυσιν και κέφι και ηδυπάθεια» για να κατηγορηθούν από τον ανερχόμενο αστικό κόσμο πως ακούγοντας κάτω από τα δένδρα και τις σκοτεινές γωνιές τέτοια άσματα οδηγούνταν στην αποχαύνωση.