ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Ο θεμελιώδης νόμος ΒΧΚΑ’

Aθανάσιος Ευταξίας. Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως (1899-1900), εισηγητής του Νόμου ΒΧΚΑ’ (1899) «Περί γυμναστικής και αθλητικών γυμναστικών αγώνων».

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Οι οικονομικές συνθήκες που επικράτησαν στο ελληνικό κράτος την τελευταία πενταετία του 19ου αιώνα, καθώς και ο αυξημένος αριθμός σοβαρών προβλημάτων που απαιτούσαν άμεση και αποφασιστική λύση δεν επέτρεπαν την ενασχόληση των κυβερνητικών φορέων με τα αθλητικά ζητήματα. Η απουσία οποιασδήποτε μέριμνας για θεσμικές καταχωρίσεις απομάκρυναν τη δυνατότητα ανάπτυξης περαιτέρω δραστηριοτήτων στον αθλητικό χώρο. Και αυτός ακόμη ο υπερτοπικός φορέας ΣΕΓΑΣ, αν και στερημένος από οποιαδήποτε θεσμική κατοχύρωση, έμενε να φέρει την ουσιαστική ευθύνη για τα αθλητικά δρώμενα.

Ο Αθανάσιος Ευταξίας ήταν ένας από τους ικανότερους και μεθοδικότερους Έλληνες πολιτικούς στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ού αιώνα. Ήταν ευτυχής συγκυρία το ότι διετέλεσε υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης από τον Απρίλιο του 1899 μέχρι τον Μάρτιο του 1900. Τότε ψηφίσθηκε ένας από τους σημαντικότερους νόμους για την ιστορία του νεοελληνικού αθλητισμού. Υπογράφηκε στις 10 Ιουλίου του 1899, έλαβε τη γραμματαρίθμηση ΒΧΚΑ’ και τον τίτλο «Περί γυμναστικής και αθλητικών γυμναστικών αγώνων».

Το κείμενο της αιτιολογικής έκθεσης που συνόδευε τον νόμο όταν κατατέθηκε στη Βουλή είναι ενδεικτικό της σημασίας που αποδιδόταν σε αυτόν. Ο Αθ. Ευταξίας τον ενέτασσε στην ευρύτερη προσπάθεια που καταβαλλόταν «…προς το όλον μεταρρυθμιστικόν πρόγραμμα των της παιδείας…». Έπρεπε, λοιπόν, χωρίς δισταγμό, και προκειμένου να ολοκληρωθούν τα αγαθά της παιδείας, να συντελεστεί η αρμονική ανάπτυξη των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων. Αλάνθαστος μάρτυρας ήταν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός αλλά και η ενωμένη Γερμανία, που αναστήθηκε μέσα από τις στάχτες των ναπολεόντειων πολέμων. Στην αναβίωση αυτή ισότιμος παράγοντας ήταν η οργανωμένη σωματική άσκηση. Σημειωνόταν, δε, ότι, ενώ τα αγαθά της σωματικής άσκησης ήταν γνωστά σε όλη την Ευρώπη, στην Ελλάδα οι υπάρχουσες εφαρμογές ήταν ανεπαρκείς, αφού για μεγάλο χρονικό διάστημα η διδασκαλία της γυμναστικής ήταν υποχρέωση υπαξιωματικών της πυροσβεστικής και ακροβατών, τους «…περί τολμηρά γυμναστικά τεχνάσματα διατρίβoντας μάλλον ή περί την παιδαγωγικών κανόνων στηριζομένην σχολικήν γυμναστικήν…», την οποία προήγαγε μόνο ο Γεώργιος Παγών και ύστερα από αυτόν ο Ιωάννης Φωκιανός. Από το 1880 είχε ήδη αρχίσει να κατανοείται η σημασία της γυμναστικής και να καταβάλλεται προσπάθεια για την προαγωγή της και «…έμειναν πλείστα όσα τα ασύντακτα, τα ασταθή, τα μετέωρα…». Η έλλειψη του συστήματος έγινε αισθητή στην Ολυμπιάδα του 1896, παρόλο τον ενθουσιασμό που τελικά επικράτησε. Δίνεται, έμφαση στην άμεση σύνδεση της «γυμναστικής διατριβής» με την «εθνική ανατροφή» και στην ανάγκη αναγνώρισης της γυμναστικής ως απαραίτητου «προπαιδεύματος» για τη στρατιωτική αναδιοργάνωση του έθνους.

Λόγω της σημαντικότητας που παρουσιάζει το νομοθέτημα, επιχειρείται όχι μόνο η παρουσίαση των ρυθμίσεων που εισάγει, αλλά και των προθέσεων των δημιουργών του και των ιθυνόντων της εποχής: «…Σκοπός της γυμναστικής είνε η ανάπτυξις των σωματικών και η εν ακμή διατήρησις των ψυχικών δυνάμεων, η εν τη καρτερία έξις και η διά τον στρατιωτικόν βίον προπαρασκευή των νέων…». Αυτό ήταν και το πρώτο άρθρο του νόμου. Η γυμναστική άσκηση καθίστατο υποχρεωτική ως μάθημα στα σχολεία και γινόταν «ισόμοιρη» με όλα τα άλλα μαθήματα, από την κατώτατη έως την ανώτατη εκπαίδευση, προκειμένου «…να προπαρασκευασθή ο παις εξ απαλών ονύχων γυμναστικώς μορφούμενος εν ευρυθμία και πειθαρχία και τάξει εις τέλειον στρατιώτην του μέλλοντος…».

Η πρώτη σελίδα του ΦΕΚ όπου δημοσιεύτηκε ο Νόμος ΒΧΚΑ’ του 1899.

Για τις ανάγκες που θα προέκυπταν σε διδακτικό γυμναστικό προσωπικό προβλεπόταν η ίδρυση ειδικής Σχολής Γυμναστών και η λήψη μέτρων για τη διοργάνωση αγώνων, αλλά και η προώθηση του σωματειακού αθλητισμού με ιδιαίτερα ευεργετήματα. Ο νομοθέτης θεωρούσε ότι τον ρόλο που θα διαδραμάτιζε στα σχολεία η γυμναστική θα έπρεπε να διαδραματίσουν στα αγωνιστικά δρώμενα οι γυμναστικοί σύλλογοι.

Ένα ακόμα στοιχείο που αξίζει να επισημανθεί είναι το ότι κρίθηκε «…συμφέρον και δίκαιον…» να ανατεθεί στον Σύνδεσμο Ελληνικών Αθλητικών και Γυμναστικών Συλλόγων (ΣΕΓΑΣ), σύμφωνα με τον εισηγητή Αθανάσιο Ευταξία, «…να συμπήξει εις ενότητα τους υφισταμένους ελληνικούς γυμναστικούς συλλόγους…» που τον αναγνώρισαν. Ο ίδιος, μάλιστα, θεωρούσε ότι αυτός ήταν ο μόνος ασφαλής τρόπος όχι μόνο για να εισαχθεί ενιαίο σύστημα αγωνιστικών κανόνων στην Ελλάδα αλλά και για να διασφαλιστεί η επικοινωνία με τα υφιστάμενα και στα ξένα κράτη σωματεία. Τα υπόλοιπα αγωνίσματα, όσα συνδέονταν έμμεσα με τη γυμναστική αλλά δεν μπορούσαν να υπαχθούν «…αυτόχρημα εις τα γυμναστικά ή αθλητικά αγωνίσματα…», άρα και στον ΣΕΓΑΣ, υπήχθησαν στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, η οποία ανασυγκροτήθηκε και έλαβε ηγετικό ρόλο στον ελληνικό αθλητισμό. Αν και με πενταετή καθυστέρηση, ο νόμος ρύθμιζε τα σχετικά με τους σκοπούς, τη λειτουργία, τη σύσταση, τους πόρους και τις υποχρεώσεις της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Η ΕΟΑ, υπό τη δικαιοδοσία του υπουργείου Εσωτερικών, αποκτούσε πλέον νομική υπόσταση και διαδραμάτιζε ενεργό ρόλο στις αθλητικές εξελίξεις.

ΠΗΓΕΣ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Είναι γνωστό πως το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιεύσεων στην εφημερίδα μας αλλά και στον ιστότοπο www.mikros-romios.gr στηρίζεται σε αδημοσίευτες πηγές και είναι προϊόν πρωτογενούς έρευνας.
Επειδή δεν είναι δυνατόν να παρατίθενται παραπομπές, λόγω του δημοσιογραφικού χαρακτήρα των δημοσιεύσεων, οι ερευνητές που επιθυμούν να εντρυφήσουν περισσότερο στα δημοσιευόμενα θέματα μπορούν να επικοινωνούν με το Τμήμα Αρχειακών Μελετών του «Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία» (Tηλ: 210-3426833 και 210-3231397) ή ηλεκτρονικά (info@mikros-romios.gr), ώστε να ενημερώνονται για παραπομπές ή να συλλέγουν συμπληρωματικές πληροφορίες.