OΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Η πρώτη ελληνική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων

Η πρώτη Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Οι αποφάσεις του πρώτου Διεθνούς Αθλητικού Συνεδρίου στο Παρίσι (1894) επέβαλαν τη σύσταση ελληνικής επιτροπής, η οποία θα μεριμνούσε για την οργάνωση της Ολυμπιάδας της Αθήνας στα 1896. Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούνται από τις εφημερίδες της εποχής, η επιτροπή αυτή, επικεφαλής της οποίας ανέλαβε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, αριθμούσε 35 μέλη, εκ των οποίων τα 7 σχημάτιζαν το κυρίως Συμβούλιο. Από τα μέλη του Συμβουλίου θα δημιουργούνταν ειδικές υποεπιτροπές για την οργάνωση κάθε αγωνίσματος, για την προετοιμασία των τελετών και την υποδοχή των ξένων αθλητών και των επισκεπτών.

Το σύνολο των μελών αποτελείτο από ευκατάστατους και επιφανείς Έλληνες πολίτες, όπως διπλωμάτες, επιχειρηματίες, βουλευτές συμπολιτευόμενους και αντιπολιτευόμενους, στρατιωτικούς, επιστήμονες και αθλητικούς παράγοντες, χωρίς βέβαια να αποκλείονται οι περιπτώσεις στις οποίες κάποιοι συνδύαζαν δύο ή και τρεις από τις προαναφερόμενες ιδιότητες.

Η σύνθεση είχε ως εξής: Πρόεδρος ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος, Αντιπρόεδροι οι Θρασύβουλος Μάνος (συνταγματάρχης Πυροβολικού), Στέφανος Σκουλούδης (βουλευτής), Αλέξανδρος Σούτσος (στρατιωτικός), Θ. Ρετσίνας (δήμαρχος Πειραιά), Ταμίας ο Παύλος Σκουζές, Γραμματείς οι Αλέξανδρος Μερκάτης και Γεώργιος Μελάς, Μέλη οι Δ. Κριεζής (υπασπιστής του βασιλιά), Βάλδσταϊν (διευθυντής της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής), Α. Συγγρός (βουλευτής), Κ. Καραπάνος (βουλευτής), Α. Θεοφιλάς (διευθυντής του Πολυτεχνείου), Ε. Εμπειρίκος (βουλευτής), Μ. Λάμπρος (βουλευτής), Ο. Μπαρτ, Μ. Παπαρρηγόπουλος (πρώην πρέσβης), Μ. Δραγούμης (πρώην πρέσβης), Α. Σούτσος, Γ. Μαυρομιχάλης (συνταγματάρχης), Α. Μελέαγρος (αντισυνταγματάρχης), Ι. Φωκιανός (πρόεδρος Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου), Γ. Κοζάκης – Τυπάλδος, Χ. Ράλλης (ιατρός), Φ. Νέγρης (διευθυντής Μεταλλουργείων Λαυρίου), Κ. Μηλιώτης (υπίλαρχος), Π. Καλλιγάς, Φ. Σερπιέρης, Λ. Φεράλδης, Σ. Αντωνόπουλος, Π. Δαμαλάς, Σ. Φραγκιάδης, Α. Μεταξάς, Σ. Ράλλης, Π. Κανάκης και Ν. Κοντογιαννάκης.

Τιμολέων Φιλήμων (1833-1898)

Πάντως, ο αρχικός ενθουσιασμός που προκάλεσαν οι αποφάσεις του συνεδρίου στο Παρίσι είχε αρχίσει να μετριάζεται από τη συνειδητοποίηση των εγγενών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας. Η οικονομική κατάσταση της τότε Ελλάδος ήταν δραματική. Τα προβλήματα είχαν τις ρίζες τους σε προγενέστερες χρονικές περιόδους, από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, αλλά παρουσιάζονταν πια ιδιαίτερα οξυμμένα εξαιτίας και της αποτυχημένης προσπάθειας της κυβέρνησης Δηλιγιάννη να διευθετήσει το δημόσιο χρέος προμηθευόμενη ξένο συνάλλαγμα με ελληνικό νόμισμα. Η μετέπειτα κυβέρνηση Χ. Τρικούπη κήρυξε πτώχευση, αλλά ανέβαλε συνεχώς την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης. Στο δυσοίωνο αυτό κλίμα εντάχθηκε και το ζήτημα της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ένας εκ των αντιπροέδρων της νεοσυσταθείσας Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων, ο συμπολιτευόμενος βουλευτής Στέφανος Σκουλούδης, τοποθετήθηκε στη Βουλή ενάντια στο όλο εγχείρημα και υπέβαλε την παραίτησή του από την επιτροπή δηλώνοντας πως το απαιτούμενο ποσό των 600.000 δραχμών για την οργάνωση των Αγώνων ήταν αδύνατον να βρεθεί, ο δε διαθέσιμος χρόνος ήταν ανεπαρκής. Και αρκετοί άλλοι συμπολιτευόμενοι βουλευτές, ο ένας μετά τον άλλον, υποστήριξαν πως τα πράγματα αποφασίσθηκαν στο Παρίσι χωρίς να ληφθεί μέριμνα για τους πόρους.

Τον όλο προβληματισμό ενέτεινε η αδυναμία χειρισμών εκ μέρους της επιτροπής που διαχειριζόταν το κληροδότημα Ζάππα επειδή τα ποσά αυτού είχαν δεσμευθεί από τη ρουμανική κυβέρνηση. Ο κυβερνητικός βουλευτής Στέφανος Δραγούμης, πρόεδρος της Ζαππείου Επιτροπής, δήλωνε: «Ηρωτήθη η κυβέρνησις, ηρωτήθη η επιτροπή (ενν. των Ολυμπίων), αν κατά το 1896 δύναται να μετάσχη εις τοιούτους διεθνείς αγώνας; … Αλλά διά τίνος τρόπου; Διά τίνος πόρου; Διά τίνος ειδικότητος; … και εις τοιαύτας μάλιστα περιστάσεις! Απεφασίσαμεν λοιπόν το πρώτον ν’ αντιτάξωμεν την ένστασιν του Μενίππου. Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος …». Η δε αντιπολίτευση, με επικεφαλής τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, και σύσσωμος ο Τύπος πίεζαν την κυβέρνηση για διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Αντιπολιτευόμενοι βουλευτές υποστήριξαν πως το ποσό των 600.000 δραχμών ήταν υπερβολικό, σύμφωνα και με εκτιμήσεις του Coubertin , ενώ ο Tύπος καταλόγιζε δόλο στην κυβέρνηση Τρικούπη, η οποία διαφαινόταν πως δεν θα βρισκόταν στην εξουσία το 1896, χρονιά τέλεσης της Ολυμπιάδας.

Η επόμενη κίνηση έγινε από τον διάδοχο Κωνσταντίνο, ο οποίος ανέλαβε να εισάγει νέα πρόσωπα στην επιτροπή ώστε αυτή να μπορέσει να λειτουργήσει. Και η νέα σύσταση της επιτροπής, η οποία συγκλήθηκε τον Ιανουάριο του 1895, δεν έλαβε νομική υπόσταση, αλλά σχηματίσθηκε ως συμβουλευτικό όργανο «παρά τω Βασιλεί». Η θέρμη που εξακολουθούσε να εκφράζει η μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού σε σχέση με το αναμενόμενο γεγονός χρειαζόταν και την ανάλογη αποφασιστικότητα από μέρους των παραγόντων.

Νέος γενικός γραμματέας τέθηκε ο Τιμολέων Φιλήμων, λόγιος και πολιτευτής κατά το παρελθόν. Είχε διατελέσει τρεις φορές βουλευτής Αττικής και δήμαρχος Αθηναίων την περίοδο 1887 – 1891. Ταμίας τέθηκε ο Παύλος Σκουζές, Μέλη οι Νικόλαος Δηλιγιάννης, Λεωνίδας Δεληγιώργης, Αλέξανδρος Ζαϊμης, Κωνσταντίνος Καραπάνος, Θρασύβουλος Μάνος, Νικόλαος Μεταξάς, Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, Αλέξανδρος Σκουζές, Γεώργιος Τυπάλδος – Κοζάκης, Γεώργιος Ρώμας, Αλέξανδρος Σούτσος, Θεόδωρος Ρετσίνας, Γραμματείς οι Γεώργιος Μελάς, Γεώργιος Στρέιτ, Κωνσταντίνος Μάνος, Αλέξανδρος Μερκάτης και υπογραμματεύς ο Νικόλαος Ζαχαρίας.

Η σχηματισθείσα επιτροπή κατάφερε να αποδώσει έργο και να οδηγήσει στην επιτυχημένη διοργάνωση των πρώτων νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων.