ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Γ’ Ζάππεια Ολυμπιάδα

Ο περιβάλλων χώρος του Ολυμπιείου το 1874. Διακρίνεται (δεξιά), το ξύλινο κτίριο του Ζαππείου, όπου φιλοξενήθηκαν τον επομένο χρόνο τα Γ’ Ολύμπια.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Η τρίτη Ζάππεια Ολυμπιάδα διεξήχθη στα 1875. Την προηγούμενη τετραετία δεν σημειώθηκε κάποια ιδιαίτερη εξέλιξη στα γυμναστικά πράγματα. Η μόνη εξαίρεση ήταν η εμφάνιση μιας έκδοσης του «Συλλόγου προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων», με τίτλο «Εγχειρίδιον υγιεινής σωμασκίας». Η προγραμματισμένη επανάληψη της Ολυμπιάδας ήταν το αποτέλεσμα της επιτυχίας της προηγουμένης. Η νέα διοργάνωση ανατέθηκε στον Φωκιανό. Αυτός πίστευε πως η συμμετοχή των κατώτερων τάξεων στους αγώνες οφειλόταν ουσιαστικά στην ύπαρξη χρηματικών βραβείων και πως αυτό θα ανατρεπόταν εάν προσέλκυε στην εκγύμναση τους νέους που προέρχονταν από τη μέση αστική τάξη. Επίσης, λόγω θέσης, ήταν ελεύθερος να διαδώσει τις ιδέες του περί γυμναστικής.

Ως πρότυπο οργάνωσης χρησιμοποιήθηκε η προηγούμενη Ολυμπιάδα. Δεν έγιναν σπουδαίες μεταβολές στο πρόγραμμα. Προστέθηκαν μόνο στους «γυμνικούς αγώνες» η «ανάβαση επί κεκλιμένου ιστού» και κάποιες ασκήσεις ενόργανου γυμναστικής, σύμφωνα με το γερμανικό σύστημα. Στους αγώνες προστέθηκε και η σκοποβολή. Οι κανονισμοί που εκδόθηκαν ήταν πιο απλουστευμένοι από εκείνους του 1870 και διαμορφώθηκαν ειδικά για την προσέλκυση φοιτητών και μαθητών. Παρά την έκδοση ειδικού κανονισμού περί «Προσωρινού Γυμναστηρίου των Ολυμπίων», ανάλογο γυμναστήριο δεν κατασκευάστηκε. Οι υποψήφιοι διαγωνιζόμενοι ασκούνταν στο γυμναστήριο της οδού Κηφισίας υπό την επιτήρηση του Φωκιανού. Τις προπονήσεις παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον οι παράγοντες της πόλης και σύσσωμος ο Τύπος. Μια εβδομάδα πριν από την έναρξη των Αγώνων, παρευρέθη στο γυμναστήριο το βασιλικό ζεύγος, όχι όμως και στην επίσημη έναρξη των Αγώνων λόγω της παράλληλης εμφάνισης των γνωστών «Στυλικών» γεγονότων.

Το εξώφυλλο του εναρκτήριου λόγου που εκφώνησε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων, Π. Ε. Γιαννόπουλος, κατά την πρώτη ημέρα των εκδηλώσεων στα Γ΄Ολύμπια (4 Μαϊου 1875).

Δεν επαναλήφθηκε το σφάλμα να διεξαχθούν οι Αγώνες τους χειμερινούς μήνες και έτσι επιλέχθηκε ο Μάιος για την τέλεσή τους. Έτσι, «…πανήγυρις αρχαϊκή και ελληνοπρεπής συνέγειρεν την 18η Μαΐου περί ώραν 5 μ.μ., τους κατοίκους των Αθηνών εν τω παρά τον Ιλισσόν Παναθηναϊκώ Σταδίω…» (εφημ. Ημερήσια Νέα, έτος Δ’, Αλεξάνδρεια, Ιούνιος 1875, αριθ. 95). Ελλανοδίκος επιτροπή ήταν οι Ιωάννου, Μακκάς, Ρουσόπουλος και γυμνασίαρχος ο Φωκιανός. Η έναρξη της παράλληλης καλλιτεχνικής, βιομηχανικής και γεωργικής έκθεσης, δηλωτική της προόδου που ανά τετραετία επιτυγχάνεται στην ελληνική επικράτεια, έγινε στις 6 Μαΐου.

Τα αγωνίσματα που διεξήχθησαν κατά την τρίτη Ζάππεια Ολυμπιάδα ήταν τα εξής: δίαυλος, άλμα τριπλούν, άλμα υπέρ τα εσκαμμένα απλούν, πάλη μετ’ αλινδήσεως, δισκοβολή, ακοντισμός επί σκοπόν, άλμα επί κοντώ, αναρρίχησις επί ιστόν, αναρρίχησις επί κάλω, ανάβασις επί κεκλιμένου ιστού. Οι συμμετέχοντες δεν φορούσαν «στολές ακροβατών» όπως στην προηγούμενη Ολυμπιάδα. Εμφανίσθηκαν με «ευπρεπή γυμναστική στολή», δηλαδή μακρύ παντελόνι και λευκό πουκάμισο. Η συμμετοχή πάντως δεν ήταν μεγάλη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Ιωάννη Χρυσάφη, συμμετείχαν περί τους δεκαπέντε αθλητές στα αγωνίσματα δρόμου. Νικητές αναδείχθηκαν ο καταγόμενος από την Άμφισσα Β. Τριγκάς στον δρόμο και ο καταγόμενος από την Πάργα Α. Πετσάλης στο άλμα επί κοντώ, στον ακοντισμό και την πάλη ο μοναδικός συμμετέχων Μ. Τζαβάρας, ο οποίος ήρθε δεύτερος και στη δισκοβολία, ο Ναυπλιεύς Κ. Σούτσος στην αναρρίχηση στον ιστό, στη δισκοβολία ο Μακεδόνας Ζ. Σαρόπουλος, στον κεκλιμένο ιστό ο Αθηναίος Α. Ιωαννίδης και, τέλος, στην αναρρίχηση επί κάλω ο Σμυρναίος Κ. Μολακίδης. Η σκοποβολή τελέσθηκε την Κυριακή 11 Μαΐου στο Φάληρο, κοντά στο ταφικό μνημείο του Καραϊσκάκη.

Ιωάννης Φωκιανός (1845-1896), από τους κορυφαίους Έλληνες γυμναστές του 19ου αιώνα.

Η απονομή των βραβείων έγινε από τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής Κληροδοτημάτων και όχι από τους βασιλείς που απουσίαζαν, κάτι που σχολιάσθηκε δυσμενώς από τον Τύπο και υποστηρίχθηκε πως συνέβαλε στην αποτυχία της εορτής. Ο Φωκιανός κρίθηκε αρνητικά και του καταλογίσθηκε πως ναυάγησε η προσπάθειά του για διάδοση της γυμναστικής στη σπουδάζουσα νεολαία. Πάντως, τηρουμένων των αναλογιών, ο Φωκιανός κατάφερε να συμμετέχουν στους Αγώνες νέοι προερχόμενοι από τον πανεπιστημιακό χώρο, συνδυάζοντας την άσκηση του σώματος με τις σπουδές. Οι Αγώνες έδωσαν την ευκαιρία να ενταχθούν στην άθληση νεολαίοι της εποχής, οι οποίοι αργότερα ως άντρες θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο στις αθλητικές, αλλά κυρίως στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους ο Ολυμπιονίκης του 1896 Γ. Ορφανίδης, ο μετέπειτα δήμαρχος Αθηναίων Σ. Μερκούρης, ο μετέπειτα στρατηγός και ανώτατος αθλητικός παράγοντας Κ. Μηλιώτης Κομνηνός, ο πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ Μ. Μίλδνερ.

Μετάλλιο που απονεμήθηκε στους διακριθέντες των Γ΄Ολυμπίων, όπως και αυτά στη Ζάππεια Ολυμπιάδα του 1870, χαράκτηκε από τον Barre και κόπηκε στο Γαλλικό Νομισματοκοπείο. Στη μία όψη παρουσίαζαν το κεφάλι του Γεωργίου Α’ και στην άλλη αναγραφόταν η φράση «ΑΓΩΝΟΘΕΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΠΠΑΣ – ΟΛΥΜΠΙΑ – ΑΘΗΝΗΣΙ – ΑΩΟΕ΄».

Παρά ωστόσο τις επικρίσεις που διατυπώθηκαν για την αναποτελεσματικότητα του Ι. Φωκιανού, θα ήταν άδικο να μην αναγνωρίσει κανείς την προοδευτικότητα της σύλληψής του, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη πως η επόμενη και τελευταία Ζάππεια Ολυμπιάδα διεξήχθη με περίπου δέκα χρόνια καθυστέρηση.