Η 1η Σεπτεμβρίου, «Αθηναϊκή Μετοικεσία»

Υπάρχει στη σύγχρονη αθηναϊκή ιστορία έθιμο ή κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο αθησαύριστο όταν γι’ αυτό έχουν γράψει οι σπουδαιότεροι δημοσιογράφοι και λογοτέχνες μας, από τον Κωστή Παλαμά και τον Ιωάννη Κονδυλάκη μέχρι τον Ζαχαρία Παπαντωνίου, τον Σωτήρη Σκίπη, τον Τίμο Μωραϊτίνη, τον Δημήτρη Ψαθά και τον Στρατή Μυριβήλη; Υπάρχει και είναι η ομαδική μετοικεσία που συνέβαινε στην Αθήνα κάθε 1η Σεπτεμβρίου, όταν όλη η πόλη βρισκόταν –κυριολεκτικώς– υπό μετακόμιση. Πανηγύρι, αναστάτωση, γιορτή. Aθηναϊκό έθιμο, εμφανίσθηκε στα χρόνια του Όθωνα, επιβίωσε μία περίπου εκατονταετία, άλλοτε σε ακμή και άλλοτε σε ήπια μορφή.
«Αι μετοικεσίαι της Βαβυλώνος» υπήρξαν γέννημα της ανάγκης, της καθημερινότητας και των ειδικών συνθηκών που επικράτησαν με την ανακήρυξη των Αθηνών ως πρωτεύουσας του Ελληνικού Βασιλείου και τα ζητήματα εκμετάλλευσης της γης στην Αθήνα. Το αποκαλούμενο στις ημέρες μας real estate! Η 1η Σεπτεμβρίου, «η ιστορική διά τας Αθήνας ημέρα των γενικών μετοικεσιών», άλλαζε την όψη της πρωτεύουσας. Η πόλη μεταβαλλόταν σε ένα θέατρο με τετράτροχα και δίτροχα αμάξια, σούστες και κάρρα που μετέφεραν στοίβες επίπλων από το ένα σπίτι στο άλλο και από τη μία συνοικία στην άλλη.
Η πόλη σε αέναη κίνηση. Σχεδόν όλες οι οικογένειες μετακινούνταν από σπίτι σε σπίτι. Έθιμο με κοινωνικο-οικονομικές διαστάσεις και γραφικές όψεις, ιδιαίτερα στις λαϊκές συνοικίες. Η οικογένεια ακολουθούσε το αμάξι με τα έπιπλα και πίσω οι σκύλοι, οι γάτες, τα κατοικίδια. Ήταν μια όμορφη περιπέτεια η γενική μετοικεσία. «Ποίος την προκαλεί;» αναρωτιόντουσαν στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ερώτημα που έθετε έξι δεκαετίες αργότερα ο Στρατής Μυριβήλης. Το σύνολο των διαστάσεων, εθνικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών κ.ά., παραμένει ανεξερεύνητο, ενώ η λήθη σκέπασε και τις τελευταίες αναμνήσεις για μια βιοτική ανάγκη που εξελίχθηκε σε παράδοση και γραφικό έθιμο.
Οι απαντήσεις δίνονται στο υπό παρουσίαση βιβλίο «Αθηναϊκή Μετοικεσία», το οποίο εκδίδεται από το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου- Ευταξία και επιμελήθηκε η ερευνητική ομάδα του αρτισύστατου Τμήματος Αρχειακών Μελετών & Εκδόσεων (Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Παρή Χατζηγεωργίου, Βασιλική Μαντζώρου). Φιλοδοξώντας να καλύψουμε ένα μεγάλο κενό της αθηναϊκής ιστοριογραφίας, ελπίζουμε ότι θα σας έχουμε συνταξιδιώτες σε αυτό το ταξίδι μέσα στον χρόνο. Να γνωρίσουμε το φαινόμενο που έκανε την πόλη μας, επί έναν αιώνα, να ζει σε φρενήρεις ρυθμούς κάθε 1η Σεπτεμβρίου.