ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Η Ολυμπιακή Ιδέα υπερπηδά τα οικονομικά εμπόδια

Θεόδωρος Δηλιγιάννης.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Την τελευταία δεκαετία του 19ου αι. οι Μεγάλες Ιδέες, μολονότι έχουν καθολική εμβέλεια, παραμένουν ωστόσο περισσότερο οράματα παρά σχέδια συγκεκριμένης δράσης. Η πρώτη δειλή εμφάνιση της ελληνικής βιομηχανικής τάξης, η προσπάθεια για εμπέδωση και ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου της σταφίδας και ο πολλαπλασιασμός των πιστωτικών, ασφαλιστικών και τραπεζικών ιδρυμάτων στον ελλαδικό χώρο δεν έκαναν την κυβέρνηση Δηλιγιάννη ν’ αποφύγει την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, που ενέτεινε τη δημοσιονομική και νομισματική κρίση. Από την κατάσταση αυτή επωφελούνται οι ξένοι δανειστές που ζητούν από το ελληνικό κράτος μονοπωλιακά προνόμια, συναντούν όμως την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης.

Η κατάσταση δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά ούτε όταν την εξουσία ανέλαβε ο Χ. Τρικούπης. Η πτώχευση που επίσημα κηρύσσεται το 1893 προκαλεί και πάλι τη σφοδρή αντίδραση των ξένων δανειστών, οι οποίοι ζητούν το κεφάλι του Τρικούπη «επί πίνακι» και προβάλλουν ομόφωνα την αξίωση για επιβολή διεθνούς ελέγχου πάνω στις εισπράξεις των προσόδων του Δημοσίου. Παρά τη γενική δυσαρέσκεια, την οικονομική κρίση, την πολιτική ταραχή και την κυβερνητική αναποτελεσματικότητα που χαρακτηρίζουν την περίοδο 1885-1895, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, με απόφαση του Διεθνούς Αθλητικού Συνεδρίου (Παρίσι 1894), θα αναλάβει να φιλοξενήσει τη διοργάνωση των Α’ Νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων.

Με ειλικρίνεια, τόλμη και ρεαλισμό, ο Χ. Τρικούπης επισημαίνει το αδιέξοδο της ελληνικής οικονομίας και την αδυναμία της Ελλάδας να ανταποκριθεί -έστω και στο ελάχιστο- στις απαιτούμενες δαπάνες ενός τέτοιου μεγαλόπνοου εγχειρήματος. Η επίσκεψη του αναβιωτή των Αγώνων Pierre de Coubertin στην Ελλάδα -τέλη του 1894- και το διάχυτο φιλοολυμπιακό κλίμα που είχε δημιουργηθεί οδήγησαν στην έκφραση συμπάθειας από τη μεριά του Έλληνα πολιτικού, όχι όμως και στη μετακίνηση από την αρχική του θέση.

Ο αποκλεισμός οποιασδήποτε κρατικής ενίσχυσης αναπόφευκτα προσανατολίζει την οργανωτική επιτροπή στον χώρο της ιδιωτικής συνδρομής. Συναγερμός κινητοποιεί τους Έλληνες σε κάθε γωνιά της Γης, προκειμένου να συγκεντρωθεί το απαραίτητο για την πραγματοποίηση των Αγώνων χρηματικό ποσό. Η έκκληση αυτή βρίσκει τη θερμή ανταπόκριση του Ελληνισμού τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Οι πρώτες εισφορές για τη διευκόλυνση και την προώθηση της προσπάθειας αρχίζουν κιόλας να καταφθάνουν. Με ένα πρόχειρο προϋπολογισμό υπολογίζεται πως οι δαπάνες για την Ολυμπιάδα ανέρχονται στο ποσό των 150.000 δρχ. Η δεύτερη όμως εκτίμηση αναιρεί την προηγούμενη και ανεβάζει το ποσό στις 200.000 δρχ.

Το Παναθηναϊκό Στάδιο το 1896.

Ο νέος πρωθυπουργός, Θεόδωρος Δηλιγιάννης, είχε ήδη προβεί σε προεκλογικές δεσμεύσεις για τη στάση που θα τηρούσε στο συγκεκριμένο ζήτημα. Το Βασιλικό Διάταγμα που εκδίδεται στις 25 Ιανουαρίου 1895, αμέσως δηλαδή μετά τη σύσταση της Επιτροπής για την οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, αποφασίζει «…περί της εγκρίσεως της συλλογής χρηματικών εισφορών προς τέλεσιν… των πρώτων διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων.» Την ευθύνη για τη συγκέντρωση των χρηματικών εισφορών ανέλαβε ειδική επιτροπή, που συγκροτήθηκε για το σκοπό αυτό.
Μια δεύτερη αλλά εξίσου επιτυχημένη κίνηση ήταν η απόφαση για την έκδοση σειράς αναμνηστικών γραμματοσήμων. Η πρωτοβουλία, η οποία ανήκε στους Δ. και Ι. Σακόραφους, υιοθετείται πλήρως από τον Κωνσταντίνο Παπαμιχαλόπουλο, επιφανή πολιτικό της εποχής, ο οποίος φέρνει με τη σειρά του το θέμα στη Βουλή. Με πρωτοποριακό για την εποχή Ψήφισμα και έκδοση σχετικού Νόμου δίνεται η άδεια για την κυκλοφορία των πρώτων Ολυμπιακών γραμματοσήμων στον κόσμο. Η απόφαση αποδείχθηκε σωτήρια, αφού απέφερε, σύμφωνα με τον Τιμολέοντα Φιλήμονα, το σημαντικό ποσό των 400.000 δρχ. Παρά τις δυσοίωνες αρχικά προβλέψεις, τα οικονομικά των Αγώνων είχαν πάει καλά.

Με εξαίρεση την ανακαίνιση του Παναθηναϊκού Σταδίου, η οποία χρηματοδοτήθηκε από τον Γεώργιο Αβέρωφ, οι δαπάνες για τη συνολική διοργάνωση καλύφθηκαν από τα έσοδα της κεντρικής επιτροπής. Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, με δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα, η συγκέντρωση του ποσού του 1.210.779 δρχ. ήταν πραγματικός οικονομικός άθλος. Τα έσοδα αυτά προήλθαν από την πώληση γραμματοσήμων, την πώληση των εισιτηρίων για την είσοδο στο Στάδιο, τις εισπράξεις από τη διεξαγωγή των πανελλήνιων αγώνων, το δάνειο της Εθνικής Τράπεζας, τις πωλήσεις των αναμνηστικών μεταλλίων, τις εισφορές δήμων, συλλόγων και συντεχνιών, αυτές των ελληνικών κοινοτήτων του εξωτερικού, αλλά και από ονομαστικές ιδιωτικές προσφορές.

Οι εισφορές ξεπέρασαν κάθε προσδοκία και επέτρεψαν στην επιτροπή να επιστρέψει το δάνειο. Κάνοντας δε τον ισολογισμό στο τέλος του 1896, δήλωσε πως δεν είχε επιβαρυνθεί καθόλου το ελληνικό κράτος. Πέρα από τον άμεσο αντίκτυπο, η επιτυχημένη διοργάνωση των Αγώνων στην Αθήνα είχε και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα τόσο σε ελληνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ενίσχυσης των διακρατικών σχέσεων του νεοελληνικού κράτους.

Παράλληλα, τονώθηκε το αθλητικό κίνημα και νέοι αθλητικοί σύλλογοι προστέθηκαν στους ήδη υπάρχοντες, ενώ τα αγωνίσματα του στίβου γνώρισαν πλατιά διάδοση. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν η δραστηριοποίηση και η ενδυνάμωση των διμερών σχέσεων ανάμεσα στους εγχώριους αθλητικούς παράγοντες και σ’ εκείνους του εξωτερικού. Είναι κοινή, λοιπόν, η διαπίστωση πως η πρώτη Ολυμπιάδα στην Αθήνα, πέρα από μια πρωτόγνωρη αθλητική συνάντηση, υπήρξε η σπίθα που αναπτέρωσε το ηθικό και ενεργοποίησε το φιλότιμο του ελληνικού λαού, αποδεικνύοντας τον άρρηκτο ψυχικό δεσμό του με τους ένδοξους προγόνους του.

ΠΗΓΕΣ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Είναι γνωστό πως το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιεύσεων στην εφημερίδα μας αλλά και στον ιστότοπο www.mikros-romios.gr στηρίζεται σε αδημοσίευτες πηγές και είναι προϊόν πρωτογενούς έρευνας.
Επειδή δεν είναι δυνατόν να παρατίθενται παραπομπές, λόγω του δημοσιογραφικού χαρακτήρα των δημοσιεύσεων, οι ερευνητές που επιθυμούν να εντρυφήσουν περισσότερο στα δημοσιευόμενα θέματα μπορούν να επικοινωνούν με το Τμήμα Αρχειακών Μελετών του «Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία» (Tηλ: 210-3426833 και 210-3231397) ή ηλεκτρονικά (info@mikros-romios.gr), ώστε να ενημερώνονται για παραπομπές ή να συλλέγουν συμπληρωματικές πληροφορίες.