OΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Το Ποδηλατοδρόμιο
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Η φιλοξενία των πρώτων νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων στην ελληνική πρωτεύουσα έφερνε αναπόφευκτα στο προσκήνιο το ζήτημα της έλλειψης κατάλληλων αθλητικών χώρων. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καλούνταν να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες διοργανωτές ήταν αυτό της εξεύρεσης των οικονομικών πόρων, προκειμένου να ανεγερθούν οι απαραίτητες αθλητικές εγκαταστάσεις. Η όλη προσπάθεια τέθηκε υπό την αιγίδα της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Για την εκπόνηση όμως των αρχικών μελετών, προγραμματισμών και σχεδιασμών απαιτήθηκε και η συνδρομή του Δημοσίου. Για τον λόγο αυτό, τον Μάρτιο του 1895, εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα, με το οποίο συγκροτήθηκε Τεχνική Επιτροπή, με μέλη έναν νομομηχανικό και «…ανάλογον αριθμόν εργοδηγών…», αρμόδια για τη μελέτη και την εκτέλεση των απαιτούμενων έργων. Η έντονη αρχιτεκτονική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Παναθηναϊκού Σταδίου, του Ποδηλατοδρομίου και του Σκοπευτηρίου της Καλλιθέας.
Για τις ανάγκες της πρώτης νεότερης Ολυμπιάδας, η Οργανωτική Επιτροπή αποφάσισε την κατασκευή Ποδηλατοδρομίου στο Φάληρο «…ένθα και άλλοτε κατ’ επανάληψιν διά προχείρου ποδηλατοδρομίου ετελέσθησαν λίαν επιτυχώς αγώνες ποδηλατοδρομίας…». Η επιλογή της τοποθεσίας δεν ήταν τυχαία. Στο ίδιο μέρος είχαν διοργανωθεί το 1894 πανελλήνιοι αγώνες ποδηλασίας, με πρωτοβουλία μάλιστα του «Πανελληνίου Ποδηλατικού Συλλόγου». Στα τέλη του 19ου αι., λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, η ποδηλασία ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του κόσμου. Πολλά ήταν μάλιστα και τα έντυπα που ως κύριο θέμα τους είχαν το αγώνισμα αυτό. Ακόμη και η ιταλική «Gazetta dello Sport» σε δημοσίευμα της 3ης Απριλίου 1896 δίνει τον τίτλο «Ο ποδηλάτης και το ποδήλατο».
Τη συνολική επίβλεψη της υπόθεσης του Ποδηλατοδρομίου ανέλαβε ο πρίγκιπας Γεώργιος, θερμός φίλος και υποστηρικτής του αγωνίσματος. Στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων κατατέθηκαν συνολικά τρεις προτάσεις, ενός Γάλλου και δύο Ελλήνων. Τελικά, επικράτησαν τα σχέδια του τότε νομομηχανικού Κωνσταντίνου Βελλίνη. Το Ποδηλατοδρόμιο, ορθογώνιου σχήματος και συνολικής έκτασης 30.000 πήχεων, διέθετε στίβο που πολύ λίγο διέφερε από τους σημερινούς, με βαθμιαία κλίση από το κέντρο προς τα έξω, έτσι ώστε να εξουδετερώνεται η φυγόκεντρος δύναμη που δημιουργείται από την περιστροφική κίνηση των ποδηλάτων. Αποτελείτο δε από δύο παράλληλες τσιμεντένιες λωρίδες, οι οποίες ενώνονταν στα δύο άκρα τους με δύο πολύκεντρες καμπύλες. Στο απαγορευμένο για τους θεατές κέντρο του στίβου, είχαν κατασκευασθεί τρία γήπεδα για το αγώνισμα της αντισφαίρισης. Στη βορειοδυτική γωνία του Ποδηλατοδρομίου που ήταν προορισμένη για τους ποδηλατοδρόμους υπήρχε επίσης ένα μακρόστενο κτίσμα με είκοσι αποδυτήρια, αλλά και ένα «…μαγαζείον διά ενδεχομένην επισκευήν ποδηλάτου, άλλον δε κτήριον επίσης μετά αιθούσης ενδριβών και λουτήρων ψυχρολουσίας, αιθούσης συναθροίσεως και γραφείου…». Την εικόνα συμπλήρωναν το ιδιαίτερο θεωρείο για τους αθλητές, η έδρα για την Ελλανόδικο Επιτροπή και ένας χώρος ειδικά διαρρυθμισμένος σε καφενείο και εστιατόριο.
Οι θέσεις των θεατών ήταν τοποθετημένες αμφιθεατρικά και χωρίζονταν από τον στίβο με ένα ξύλινο περιτοίχισμα, που τον περιέβαλλε ολόκληρο. Στο δυτικό μέρος πάνω από το σημείο εκκίνησης είχε κατασκευασθεί μαρμάρινη βασιλική εξέδρα. Εκτός από τις εξέδρες, χωρητικότητας 7.000 θέσεων, υπήρχαν και 40 θεωρεία. Αυτό το μέρος καθορίσθηκε ως πρώτη θέση, ενώ οι υπόλοιπες ήταν «…διά τον λαόν…». Το συνολικό κόστος της κατασκευής του ποδηλατοδρομίου ανήλθε σε 104.000 δρχ. Από αυτές οι 61.000 δρχ. δαπανήθηκαν για τον στίβο και οι 43.000 δρχ. για τα υπόλοιπα έργα. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 13 Νοεμβρίου του 1895 και τα εγκαίνια έγιναν από τον ποδηλάτη Γ. Κωλέττη (φωτό). Φαίνεται πως οι εργασίες προχώρησαν με γρήγορους ρυθμούς, αφού το Ποδηλατοδρόμιο παραδόθηκε για προπονήσεις το πρώτο 10ήμερο του Φεβρουαρίου του 1896.
Η χρήση του ως Ποδηλατοδρομίου περιορίσθηκε τα επόμενα χρόνια με εξαίρεση τους Β’ Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες των Αθηνών το 1906. Το 1925 άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες για ανακατασκευή του Ποδηλατοδρομίου με την υποστήριξη του Δήμου Πειραιά. Για τον σκοπό αυτό ζητήθηκε από την αεροπορική άμυνα, ιδιοκτήτρια του παρακείμενου χώρου, η εκμίσθωση μεγάλου τμήματος. Το θέμα αποτελούσε για πολλά χρόνια αντικείμενο συζητήσεων ανάμεσα στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων και τους ιδιοκτήτες ομόρων γηπέδων. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα το γήπεδο μισθωνόταν από αθλητικά σωματεία, κυρίως όμως από τον «Ολυμπιακό Σ.Φ.Π.» και από τον «Εθνικό», οι οποίοι κατέβαλαν σημαντικές δαπάνες για τη συντήρηση και τη βελτίωσή του.
Οι καθυστερήσεις που προέκυπταν κυρίως από την αναμονή χρηματοδότησης από το Δημόσιο ανάγκασαν την Επιτροπή να απευθυνθεί για οικονομική ενίσχυση στην εταιρεία Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων. Από την έκκληση εξασφαλίστηκε όχι μόνο σημαντικότατο για την εποχή χρηματικό ποσό, αλλά και η δέσμευση για κατασκευή αθλητικού στίβου 100×700μ. στην επιφάνεια του γηπέδου του Ποδηλατοδρομίου. Η Επιτροπή με τη σειρά της δεσμεύθηκε πως για τα επόμενα είκοσι χρόνια θα τελούνται εκεί 18 τουλάχιστον αγώνες κάθε είδους κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Τέλος, ειδική επιτροπή με μέλη τους αρχιτέκτονες Αν. Μεταξά, Μ. Ελικούδη και Π. Παρασκευόπουλο ανέλαβε την εκπόνηση μελέτης για την ίδρυση σύγχρονου σταδίου.