OΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Οι Πανελλήνιοι Προκριματικοί Αγώνες του 1896

Αθρόα συμμετοχή υπήρξε και κατά τη διεξαγωγή των Προκριματικών Αγώνων της Ολυμπιάδος στο Στάδιο, κατά το τριήμερο 8-10 Μαρτίου 1896.

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Εν όψει της διεξαγωγής των πρώτων νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, η έλλειψη ανθρώπων με πείρα στα γυμναστικά και αθλητικά ζητήματα καθιστούσε δυσχερέστερες τις διαδικασίες της διοργάνωσης. Για τον λόγο αυτό σχηματίστηκε ειδική επιτροπή με αντικείμενο την προετοιμασία των Ελλήνων αθλητών για τη μελλοντική συμμετοχή τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Παύλος Μανιτάκης υποστηρίζει ότι ούτε καν ο Ι. Φωκιανός, ο οποίος αναμφισβήτητα ήταν ο ειδικότερος από τα μέλη της, ήταν επαρκής εξαιτίας της ελλιπούς ενημέρωσής του σε θέματα της νεότερης αγωνιστικής και σε άλλα αθλήματα. Κανένας, βέβαια, δεν αμφισβητούσε τις γνώσεις του σε θέματα γυμναστικής και τη θέρμη με την οποία ενεργούσε.

Με πρωτοβουλία, ωστόσο, του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου πραγματοποιήθηκαν στην Τήνο αγώνες πανελλήνιας εμβέλειας, με την ευκαιρία της γιορτής της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο. Οι αγώνες, που πήραν την ονομασία Τήνια, υποστηρίχθηκαν από τον Δήμο Τήνου και από την επιτροπή του ιδρύματος της Παναγίας της Τήνου. Οι πρώτες σκέψεις για τον χρονικό συνδυασμό της τέλεσής τους με μεγάλες θρησκευτικές γιορτές ανήκαν στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο. Οι Αγώνες θεωρήθηκαν επιτυχημένοι, το κυριότερο όμως είναι ότι λειτούργησαν ως προπαρασκευαστικό στάδιο για την προετοιμασία των Ελλήνων αθλητών.

«Ειδικόν Πρόγραμμα των Αθλητικών και Γυμναστικών αγωνισμάτων εν τοις Πανελληνίοις αγώσι κατά τα δια τους Ολυμπιακούς κεκανονισμένα». Τυπώθηκε το 1896 για τη διεξαγωγή των πρώτων Πανελληνίων Αγώνων και περιέγραψε με σαφή τρόπο τους αγωνιστικούς όρους και τις επιμέρους λεπτομέρειες.

Τον Ιανουάριο του 1896 η επιτροπή εξέδωσε ειδικό αναλυτικό πρόγραμμα για τη διεξαγωγή των Πανελλήνιων Αγώνων, πάντα όμως με απώτερη επιδίωξη την επιλογή αθλητών που θα συμμετείχαν στην Ολυμπιάδα. Μέσω αυτού έδινε πλήθος πληροφοριών και οδηγιών για τις διατάξεις και τους παράγοντες των Αγώνων, ακόμη και για την περιβολή των αθλητών και των γυμναστών. Οι υποδείξεις, που ήταν λεπτομερέστατες, αφορούσαν στον τρόπο ένδυσης όλων των παραγόντων των Ολυμπιακών Αγώνων, αθλητικών και μη. «Οι τε αθληταί και γυμνασταί θα φέρωσι αγωνιζόμενοι εν τοις άνω του σώματος στολήν ομοίαν, συνισταμένην εκ πλέγματος βαμβακερού λευκού μετά βραχειών χειρίδων άνευ ανοίγματος και άνευ κομβίων κατά την ράχιν και το στήθος…». Όφειλαν επίσης να φορούν «περισκελίδιον πλατύ εκ λειοσηρικού λευκού φθάνων μέχρις άνω του γόνατος και περιζωννύμενον περί την οσφύν διά λωρίδος ελαστικού ερραμμένης εντός αυτού του περισκελιδίου, μη φέροντος κομβία έμπροσθεν και όπισθεν…». Οδηγίες δίνονταν και για τα υποδήματα των αθλητών που έπρεπε να είναι «σανδάλια…χαμηλά μέλανα μετά ή άνευ ήλων…». Τελικά, από ό,τι φαίνεται, οι αθλητικές στολές «εκομίσθησαν εξ Αγγλίας…».

Οι Πανελλήνιοι Αγώνες πραγματοποιήθηκαν το τριήμερο από 8 έως 10 Μαρτίου 1896 με πρόεδρο της Ελλανοδίκου Επιτροπής τον πρίγκιπα Γεώργιο και αλυτάρχη τον Κωνσταντίνο Μάνο. Συμμετείχαν, δε, όχι μόνο Έλληνες από την απελευθερωμένη Ελλάδα, αλλά και από αλύτρωτες ακόμη περιοχές, όπως η Κρήτη, η Ανατολική Ρωμυλία κ.ά. Εκτός από τα σωματεία που ήδη αναφέρθηκαν εξαιτίας της δραστηριοποίησής τους για τη σύσταση επιτροπής αρμόδιας για τα αθλητικά ζητήματα, καταγραμμένους στους Πανελλήνιους Αγώνες βρίσκουμε τον Αθλητικό Όμιλο Αθηνών, τον Γ.Σ. Ολύμπια Κύπρου, τον Γ.Σ. των Πεζοπόρων Πειραιώς, τη Γυμναστική Εταιρεία Πατρών κ.ά. Ο διορισμός του Κωνσταντίνου Μάνου ως αλυτάρχη προκάλεσε «μεγίστη δυσφορία…», κύριος υποκινητής της οποίας ήταν ο Ιωάννης Χρυσάφης. Όταν μάλιστα ο Κ. Μάνος διορίστηκε και αγωνιοδίκης, το κύμα των διαμαρτυριών αυξήθηκε με τη συμμετοχή και γυμναστικών σωματείων, ώστε η εφημερίδα «Ακρόπολις» με δημοσίευμά της στις 11 Μαρτίου να κάνει λόγο για «πριγκιπικό διλεταντισμό». Βασικό επιχείρημα όσων αντέδρασαν ότι παραγνωρίζονταν τα δικαιώματα του Ιωάννη Φωκιανού και των άλλων γυμναστών. Οι αρνητικές διαθέσεις και οι έντονες επικρίσεις περιορίστηκαν με τον διορισμό, όπως ήδη αναφέρθηκε, του πρίγκιπα Γεωργίου ως προέδρου της Ελλανοδίκου Επιτροπής.

Το πρόγραμμα περιλάμβανε 7 αθλητικά αγωνίσματα, 7 γυμναστικά, δύο από την άρση βαρών και την πάλη και ένα αγώνισμα από την κολύμβηση, τη λεμβοδρομία και τη σκοποβολή. Παράδοξη θεωρήθηκε η απόφαση της Ελλανοδίκου Επιτροπής να προκριθούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες δύο αθλητές για κάθε αγώνισμα, με εξαίρεση τα αγωνίσματα του δρόμου των 1.000 μ., της δισκοβολίας και του Μαραθωνίου Δρόμου. Σ’ αυτά ορίστηκε να προκριθούν 3 αθλητές για τα δύο πρώτα και 5 για τα τελευταία. Το παράδοξο της απόφασης σχετίζεται με το γεγονός ότι στους διεθνείς αγώνες γίνονταν δεκτοί τέσσερις αθλητές από κάθε χώρα και για κάθε αγώνισμα. Πρωτοφανής για τα αθλητικά πράγματα της Ελλάδας υπήρξε η καταγραφή κατά τη διάρκεια των αγώνων των επιδόσεων των αθλητών. Ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι συμμετείχαν και αθλητές μη εγγεγραμμένοι σε σωματείο, παρά την εντονότατη αρνητική στάση του Κωνσταντίνου Μάνου, που στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει με τρόπο αυστηρό τις προδιαγραφές που είχαν τεθεί στο συνέδριο του 1894, έφθασε να θεωρεί προβληματική τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες της πλειονότητας των Αθλητικών Συλλόγων, χαρακτηρίζοντάς τους επαγγελματικούς.

Το ζήτημα πήρε μεγάλη έκταση και, ύστερα από ένα σύντομο αλλά ζωηρότατο δημοσιογραφικό αγώνα μεταξύ του Μάνου από τη μία, του Φωκιανού και του Χρυσάφη από την άλλη, η υπόθεση παραπέμφθηκε στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, η οποία ομόφωνα καταδίκασε τις απόψεις του Μάνου. Ενδεικτικό είναι πως νικητής στον Μαραθώνιο Δρόμο αναδείχθηκε ο φοιτητής Χαρ. Βασιλάκος, ο οποίος δεν ανήκε σε κάποιο γυμναστικό σύλλογο. Οι περισσότεροι από αυτούς που διακρίθηκαν ήταν μαθητές ή φοιτητές.

Δυσάρεστα επεισόδια συνέβησαν όμως και με τον Τύπο, «…εις τον οποίον δεν επετράπη να τοποθετηθή εις κατάλληλον θέσιν, ώστε να δυνηθή να παρακολουθήση τα εν τη κονίστρα λαμβάνοντα χώραν…». Δυσαρεστημένοι οι διευθυντές και οι συντάκτες των εφημερίδων «Ακρόπολις», «Καιροί», «Άστυ», «Εστία», «Εφημερίς» και «Νέα Εφημερίς», δήλωναν πως «…μόνον χάριν του Εθνικού σκοπού των αγώνων, θα παρακολουθήση ο Τύπος των αγώνων τα θεάματα και θα περιγράψη αυτά…».

ΠΗΓΕΣ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Είναι γνωστό πως το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιεύσεων στην εφημερίδα μας αλλά και στον ιστότοπο www.mikros-romios.gr στηρίζεται σε αδημοσίευτες πηγές και είναι προϊόν πρωτογενούς έρευνας.
Επειδή δεν είναι δυνατόν να παρατίθενται παραπομπές, λόγω του δημοσιογραφικού χαρακτήρα των δημοσιεύσεων, οι ερευνητές που επιθυμούν να εντρυφήσουν περισσότερο στα δημοσιευόμενα θέματα μπορούν να επικοινωνούν με το Τμήμα Αρχειακών Μελετών του «Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία» (Tηλ: 210-3426833 και 210-3231397) ή ηλεκτρονικά (info@mikros-romios.gr), ώστε να ενημερώνονται για παραπομπές ή να συλλέγουν συμπληρωματικές πληροφορίες.