To ελληνικό… Zέπελιν

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Η δράση τους έγινε γνωστή κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) όταν έσπειραν φωτιά και σίδερο στις φοβερές για την εποχή επιδρομές εναντίον του Λονδίνου και του Παρισιού. Πρόκειται για τα περίφημα Ζέπελιν, τα οποία οφείλουν το όνομά τους στον Φερδινάνδο Αδόλφο Χέινριχ Αύγουστο Γκραφ φον Ζέπελιν, πιο γνωστό απλά ως Φερδινάνδο Γκραφ φον Ζέπελιν (1838-1917). Δικαιολογημένα, αφού με δικά του σχέδια, τα οποία εκπονήθηκαν και παρουσιάστηκαν την εικοσαετία 1874-1894 και κατοχυρώθηκαν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1899, κατασκευάστηκαν τα πρώτα «άκαμπτα αερόπλοια». Η κατασκευάστρια εταιρία ήταν γερμανικών συμφερόντων, ενώ αργότερα τα Ζέπελιν ως ανιχνευτικά και βομβαρδιστικά από τον γερμανικό στρατό. Ωστόσο, όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η ιστορία αποκρύπτει τους πρωτοπόρους και αυτής της εφεύρεσης, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο Έλληνας ιατροφιλόσοφος Ιωάννης Πύρλας (Τρίπολη Αρκαδίας 1817- Αθήνα 1901), ο οποίος δικαιούται μερίδιο από την δόξα του Ζέπελιν.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΥΡΛΑΣ

Ο Ιωάννης Πύρλας

Ο ερευνητής Αντώνιος Πισσάνος, ξεσκαλίζοντας τα αρχεία της Γαλλικής Ακαδημίας, ανακάλυψε, τη δεκαετία του 1930, ότι ο πραγματικός εφευρέτης του αερόπλοιου ήταν ο Έλληνας Ιωάννης Πύρλας. Γιος αγωνιστή της Επανάστασης, ο Ιωάννης Πύρλας σπούδασε με υποτροφία Ιατρική και Φυσικές Επιστήμες στην Αθήνα και στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου βραβεύθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία για μία άλλη εφεύρεσή του, το «υδροωρολόγιο». Επιστρέφοντας αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Ιατρικής στην Αθήνα, αλλά επέστρεψε να υπηρετήσει στην Τρίπολη, όρος που περιλαμβανόταν στην υποτροφία.

Εντός μιας εικοσαετίας διετέλεσε δημόσιος και δημοτικός λειτουργός, στρατιωτικός γιατρός, νομίατρος, περιοδεύων ιατρός στην Πελοπόννησο, ιατρός των φυλακών, ιατροδικαστής, αστίατρος, δημοτικός σύμβουλος, καθηγητής φυσικής στο Γυμνάσιο, επίτροπος της Αρχαιολογικής Εταιρείας και εκδότης της εφημερίδας «ΒΕΛΤΙΩΣΙΣ (1850-1862)!
Εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα το 1862, εκλέχθηκε πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση και υπήρξε ο εισηγητής της ηλεκτροθεραπείας στην Ελλάδα. Διετέλεσε Υφηγητής της Φυσιολογίας και Καθηγητής της Υγιεινής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πολυγραφότατος και υπερδραστήριος δίδαξε μέχρι και στη Σχολή Καλών Τεχνών την «Καλλιτεχνική Ανατομία».

Η ιδέα

Σε ηλικία 46 χρόνων συνέλαβε την ιδέα του πηδαλιουχούμενου ζέπελιν, ώστε να μπορεί να κινείται ελεγχόμενα στον αέρα, γεγονός που απασχολούσε τους σπουδαιότερους επιστήμονες. Και ενώ το 1863 δημοσιεύει την ιδέα του, κανείς δεν δίνει σημασία. Εκείνος όμως πεπεισμένος για την επιτυχία που θα είχε η εφεύρεσή του επιμένει και προσφεύγει στη Γαλλική Ακαδημία με ένα υπόμνημα, στο οποίο εξηγεί ότι για να κατανικηθεί η αντίσταση και να μπορεί το αερόστατο να διασχίζει ευκολότερα τον αέρα πρέπει «η σφαίρα και η κύμβη να αποτελούν εν ομοιόμορφον σώμα», αλλά και να υπάρξει «δύναμις εντός του σχήματος του όλου αεροστάτου προς οριζόντιαν κίνησιν και τρόπος διευθύνσεως αυτού διά πηδαλίου». Και όλα αυτά θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν εάν το αερόστατο είχε σχήμα ελλιψοειδές, αμφίκυρτο και «εάν η περιφέρειά του λήγη εις οξύ». Το δε πηδάλιο, σύμφωνα με την ιδέα του Πύρλα, έπρεπε να έχει το σχήμα ουράς ψαριού, στρεφόμενο κατά βούληση είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά.

ΦΕΡΔΙΝΑΝΔΟ ΓΚΡΑΦ ΦΟΝ ΖΕΠΕΛΙΝ

Η Γαλλική Ακαδημία

Στις 16 Απριλίου του 1864, η Ακαδημία συνεδρίασε και ανέθεσε σε επιτροπή να εξετάσει το ανωτέρω υπόμνημα του Πύρλα, ο οποίος όταν το πληροφορήθηκε υπέβαλε και ένα δεύτερο με περισσότερες ακόμη λεπτομέρειες: το σχήμα του αερόστατου έπρεπε να έχει σχήμα φακού ή ιχθύος, η κινητήριος δύναμη να βρίσκεται στο κάτω μέρος του σκάφους και να υπάρχει έλικας για σχηματίζεται στο πίσω μέρος πιεζόμενο ρεύμα αέρος. Υπερήφανος για την πραγματικά μεγαλοφυή ιδέα του, δεν παρέλειψε και να τονίσει την ελληνική καταγωγή του. Η Ακαδημία, αφού έλαβε και το δεύτερο υπόμνημα, πείσθηκε ότι η ιδέα του Πύρλα ήταν αξιόλογη και τον κάλεσε στο Παρίσι. Εδώ όμως σταματά και η όλη προσπάθεια. Γιατί ο Πύρλας, όντας φτωχός, απευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση για να του πληρώσει τα ναύλα, αλλά εκείνη αρνήθηκε. Έτσι, η ιδέα του Πύρλα, που θα μπορούσε να κάνει υπερήφανο το ελληνικό έθνος, έμεινε μόνο στα χαρτιά, στο αρχείο της Γαλλικής Ακαδημίας και τη δόξα του καρπώθηκε ένας μεταγενέστερος επιστήμονας, ο Γάλλος μηχανικός Ζιφράρ. Για την ιστορία σημειώνουμε ότι το πρώτο αερόπλοιο που διέσχισε τον αττικό ουρανό ήταν το πηδαλιουχούμενο «Κόμης Ζέπελιν» στις 27 Μαρτίου 1929.

Η φήμη του γραφικού

Ο Πύρλας παρέμεινε μέχρι το τέλος πιστός στις απόψεις του, σε βαθμό που οι σύγχρονοί του τον κατέταξαν στους γραφικούς τύπους της εποχής. Θεωρούσαν παράδοξες τις ιδέες του για τη μετεμψύχωση, την εμμονή του στους αρχαίους συγγραφείς και την αντιπάθειά του στους νέους γιατρούς και τα ξένα προϊόντα. Ήταν εναντίον των χημικών φαρμάκων, ζητούσε των αποκλεισμό των ξένων σκευασμάτων υποστηρίζοντας πως ήταν νοθευμένα και συνταγογραφούσε περισσότερο φυτικές ουσίες της ελληνικής υπαίθρου. Ωστόσο, υπήρξαν και δικές του ενέργειες που τροφοδότησαν την κοινωνία. Όπως όταν θέλοντας να επιχειρηματολογήσει εναντίον του ανοίγματος του ισθμού της Κορίνθου υποστήριζε πως η τομή θα έδινε δίοδο σε όλες τις ασθένειες! Αγαθός, ενάρετος, φιλάνθρωπος και ελεήμων συνήθιζε κάτω από τις συνταγές του να συνιστά στους ασθενείς του να πάρουν λίγο «Ήλιον», εννοώντας όμως την εφημερίδα που εξέδιδε μέχρι το 1895, σε ηλικία 78 ετών. Έφυγε ήρεμα το 1901, σε ηλικία 84 ετών και η μοναδική κόρη του Παγώνα παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό Κωνσταντίνο Καρζή.