ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Οι χορηγίες στην υπηρεσία των Ολυμπιακών Αγώνων

Ασημένιο μετάλλιο νικητή των Ολυμπιακών Αγώνων 1896, έργο του γάλλου γλύπτη Jules-Clément Chaplain

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Η επιτυχημένη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα δεν σήμαινε μόνο την ευόδωση της προσπάθειας για αναγέννηση του αθλητικού θεσμού. Έφερνε στο διεθνές προσκήνιο ενδυναμωμένο το αίτημα για την αναβίωσή τους, αίτημα που για τον Ελληνισμό αποκτούσε πολιτικές και πολιτιστικές προεκτάσεις, άρρηκτα συνδεδεμένες με την εθνική υπόσταση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Με βάση τη συναισθηματική αυτή τοποθέτηση ερμηνεύεται εύκολα η άμεση και ειλικρινής ανταπόκριση των Ελλήνων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πανελλήνιο προσκλητήριο ιδιωτών, φορέων και δήμων που με προθυμία έσπευσαν να βοηθήσουν στην προσπάθεια εξασφάλισης των οικονομικών πόρων που απαιτούνταν για το τόλμημα της φιλοξενίας της 1ης νεότερης Ολυμπιάδας στην Αθήνα.

Στην υπηρεσία της υλοποίησης του εγχειρήματος τίθεται και ο Τύπος, που δεν θα ήταν υπερβολικό να ισχυρισθεί κανείς πως γεννήθηκε την ίδια περίπου εποχή με τους αναγεννημένους Ολυμπιακούς Αγώνες. Χαρακτηριστικό είναι το κάλεσμα από εφημερίδα της εποχής: «Εμπρός λοιπόν, αφού εν Ευρώπη, και δη ο λονδίνειος “Χρόνος” λέγει ότι εχέγγυον της επιτυχίας των Αγώνων είνε εκτός άλλων (το κυριώτατον), η συναίσθησις των Ελλήνων, ότι προκαλούσι την περί αυτών κρίσιν της λοιπής Ευρώπης. Εμπρός λοιπόν! Φιλοτιμία!…». Μέσω των εφημερίδων έβλεπαν το φως της δημοσιότητας ονόματα χορηγών και χορηγικά ποσά προς την Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων. «Ο εθνικός ευεργέτης κ. Πάγκας προσήνεγκε δρχ. 5.000 υπέρ των Ολυμπιακών Αγώνων…» αλλά και «εις την εν Τεργέστη επιτροπήν υπέρ των εν Αθήναις Ολυμπιακών Αγώνων προσηνέχθησαν μέχρι τούδε τα εξής ποσά: Ιω. Οικονόμου και υιός φρ. 1.000, Γεωργ. Χ. Κώνστας φρ. 500…». Παράλληλα, τα εν λόγω δημοσιεύματα ενθάρρυναν την προθυμία των επώνυμων και ανώνυμων Ελλήνων για κάθε δυνατή οικονομική συμβολή.

Η πάνδημη αυτή συμμετοχή είχε συνοδευτεί από την παρουσία και τη δραστηριοποίηση αναγνωρισμένων ανθρώπων από τον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών. Καταξιωμένες καλλιτεχνικές μορφές, ο Νικόλαος Γύζης και ο Νικηφόρος Λύτρας, φιλοτέχνησαν αντίστοιχα το δίπλωμα και το επίχρυσο αναμνηστικό μετάλλιο των Αγώνων, ενώ η μορφή του αργυρού και χάλκινου μεταλλίου ήταν φιλοτέχνημα του Γάλλου J. C. Chaplain. Η τέλεση της 1ης νεότερης Ολυμπιάδας στην Αθήνα υπήρξε πηγή έμπνευσης για μια σειρά επιφανών ανθρώπων του πνεύματος, όπως του ποιητή Κωστή Παλαμά, του διηγηματογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του πανεπιστημιακού δασκάλου Σπ. Λάμπρου, του κορυφαίου δημοσιογράφου της «Ακρόπολης» Β. Γαβριηλίδη και άλλων ακόμη.

Η κινητοποίηση της οργανωτικής επιτροπής υπήρξε άμεση και συντονισμένη. Αξιοποιώντας την επιρροή των νομαρχών, απευθύνθηκε στους δήμους μέσω επισήμων εγκυκλίων του υπουργείου Εσωτερικών με αίτημα την οικονομική τους συνδρομή. Πενήντα οκτώ δήμοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση, καταθέτοντας συνολικά το ποσό των τριάντα χιλιάδων τριακοσίων ογδόντα τεσσάρων δραχμών (30.384 δρχ.). Ανάμεσά τους μεγάλοι δήμοι, όπως των Αθηναίων, που κατέβαλε το μεγαλύτερο από τους υπόλοιπους ποσό των 10.000 δρχ., αλλά και ο πιο ανίσχυρος οικονομικά, ο Δήμος Νέων Ψαρών, με προσφορά 100 δρχ. Ενδεικτικά, μπορούν ακόμα να αναφερθούν ο Δήμος Μεσσαπίων και Πλαταιών, οι οποίοι προσέφεραν από 25 δρχ. ο καθένας, αλλά και ο Δήμος Λαυρίου με 3.000 δρχ.

Το δίπλωμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Έργο του Νικ. Γύζη.

Τα περισσότερα χρήματα κατατέθηκαν από τους Έλληνες του εξωτερικού. Όπου υπήρχε ελληνική παρουσία συγκροτήθηκε ανάλογη επιτροπή με αρμοδιότητα τη συγκέντρωση χρημάτων, τα οποία στη συνέχεια έστελνε στην πόλη των Αθηνών. Από το Λονδίνο, την Κωνσταντινούπολη, τη Δρέσδη, την Αττάλεια της Μ. Ασίας, την Αμβέρσα, το Κάιρο, την Τύνιδα, την Τεργέστη, τη Βιέννη αλλά και από ελληνικές περιοχές που υπέφεραν ακόμη από τον τουρκικό ζυγό, όπως η Καβάλα, η Χίος, τα Ιωάννινα, η Σάμος κ.ά., κατέφθαναν διάφορα ποσά.

Ιδιαίτερα συγκινητική υπήρξε η προθυμία και η προσφορά των ανώνυμων ανθρώπων. Οι κάτοικοι από τη Σίκινο, το Σωματείο Εμπορορραπτοεργατών Αθηνών, δύο από τις εκκλησίες της Σκοπέλου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Μιχαήλ, και τόσοι άλλοι έσπευσαν να προσφέρουν τον οβολό τους στην κοινή προσπάθεια.

Αλλά και στην πόλη των Αθηνών, που τότε ήταν διαιρεμένη σε τμήματα με κριτήρια πολεοδομικά, συγκροτούνται ανάλογες επιτροπές υπό την εποπτεία του Παύλου Σκουζέ, τα μέλη των οποίων μάλιστα συμμετείχαν προσωπικά σε έρανο από σπίτι σε σπίτι. Απευθύνονταν κυρίως σε καταστηματάρχες, ενώ φρόντιζαν παράλληλα για την έκδοση Δελτίου Τύπου, επίσημα υπογεγραμμένου από τον Σκουζέ, όπου ανακοινώνονταν τα ποσά των εισφορών και η κατάσταση του ταμείου. Ενδεικτικότατο είναι, πως στις 8 Μαρτίου του 1895 το ταμείο διέθετε 67.195 δρχ., ποσό το οποίο μετά από 15 μέρες αυξήθηκε στις 148.241 δρχ.!

Είναι εξαιρετικά σημαντικό για αυτήν την ιστορική εξέλιξη του Ολυμπιακού Κινήματος το γεγονός πως είμαστε πλέον σε θέση να διαθέτουμε λεπτομερή στοιχεία για το κόστος των Αγώνων του 1896, για τον τρόπο αντιμετώπισης των οικονομικών δυσκολιών, για τον αριθμό των χορηγών, τα ποσά που διατέθηκαν, τη συμβολή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τη θερμή ανταπόκριση του ελληνισμού στις εκκλήσεις της οργανωτικής επιτροπής για οικονομική ενίσχυση.