ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Η εμπλοκή του Ευαγγέλη Ζάππα στην υπόθεση της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Το 1834 ιδρύεται στην πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, το Ναύπλιο, το «Διδασκαλείον της Γυμναστικής», σκοπός του οποίου θα είναι «…η λογική γνώσις των κινήσεών μας, των σχέσεών των με τας αισθήσεις μας, με το διανοητικόν, με τα αισθήματα, με τα ήθη μας, και η ανάπτυξις όλων των δυνάμεών μας… σκοπός ν’ αναπτύξη τας ηθικάς και φυσικάς δυνάμεις…» (Γ. Παγών, Περίληψις Γυμναστικής, έκδοση εκ της Βασιλικής Τυπογραφείας, Αθήναι 1837). Ο Γ. Παγών, παιδαγωγός και λόγιος, θα συγγράψει το πρώτο ελληνικό έργο γύρω από τη γυμναστική και θα ανατρέξει στις αντιλήψεις των αρχαίων κλασικών συγγραφέων. Επίσης, θα κάνει συχνές αναφορές στους σοφούς, στους φιλόμουσους και τους φιλογυμναστικούς της Γερμανίας, επηρεασμένος από το γαλλογερμανικό γυμναστικό σύστημα. Από το 1836, με Βασιλικό Διάταγμα, εισάγεται δειλά δειλά η γυμναστική στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης. Για την εφαρμογή του γυμναστικού προγράμματος στα σχολεία καλείται από τη Γερμανία ο γυμναστής Ι. Κορκ, ελλείψει Ελλήνων δασκάλων. Πάντως, τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών δεν εδραιώνουν τη γυμναστική και την άθληση στη συνείδηση των νεοελλήνων.

Η πρώτη σελίδα του Νόμου 1834 ο οποίος προέβλεπε: «…υπό την εποπτείαν του διδασκάλου δις της εβδομάδος σωματικαί γυμνασίαι…».

Στις 9 Φεβρουαρίου του 1837, ο Όθων συστήνει με Βασιλικό Διάταγμα 12μελή επιτροπή για την εμψύχωση της εθνικής βιομηχανίας, γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η έγνοια του Παλατιού για την εύρεση οικονομικών πόρων, σε μια χώρα που μόλις άρχισε να συγκροτείται σε κράτος, ήταν πολύ μεγάλη. Ως αναπάντεχη ευκαιρία παρουσιάσθηκε στον Όθωνα η προσφορά του Ευαγγέλη Ζάππα, ύψους 1.000.000 φράγκων, η οποία αρχικά είχε ως μοναδικό κίνητρο και σκοπό την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ο Ευαγγέλης Ζάππας γεννήθηκε στο Λόμποβο του Τεπελενίου το 1899. Η μόρφωσή του ήταν στοιχειώδης. Έλαβε ενεργό μέρος στην επανάσταση και αργότερα άρχισε να ασχολείται με το εμπόριο. Το 1831 μετέβη στο Βουκουρέστι. Εκεί ασχολήθηκε με την εμπειρική ιατρική, ενώ ανέπτυξε και έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα. Σύντομα, ο Ζάππας αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες της Ρουμανίας.

Κάποια στιγμή ο Ζάππας διάβασε τα κείμενα του Παναγιώτη Σούτσου στα οποία με ποιητική έξαρση αναφερόταν και διαδήλωνε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο ενθουσιασμός του για τις ιδέες αυτές ήταν μεγάλος. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Παναγιώτη Σούτσου, ο Ζάππας ήθελε το όνομά του να μείνει αθάνατο, ανάμεσα στα ονόματα του Ηρακλή, του ιδρυτή των Ολυμπιακών Αγώνων, και του Θησέα, του ιδρυτή των Παναθηναίων. Απευθύνθηκε με επιστολή στον Όθωνα και εξέφρασε την επιθυμία του να διαθέσει ένα σημαντικό ποσό για τη διοργάνωση αθλητικών αγώνων με τη λαμπρότητα των αρχαίων Ολυμπίων. Ο Όθωνας συμβουλεύτηκε τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, υπουργό των Εξωτερικών, και η απάντησή του παραδίδεται μέσω των απομνημονευμάτων του δευτέρου. Δύο σκληροί χαρακτηρισμοί, «παράδοξη» και «γελοία», υποδέχθηκαν αρχικά την πρόταση του Ζάππα. Το ύψος της δωρεάς όμως ήταν κάτι παραπάνω από σημαντικό. Για να μην απολεσθεί, ζητήθηκε από τον Ζάππα η τροποποίηση της πρότασης σύμφωνα και με τις βλέψεις του Όθωνα. Ο Ζάππας απεδέχθη την αντιπρόταση. Εις το εξής θα καθιερώνονταν ανά τετραετία διαγωνισμοί βιομηχανικών και γεωργικών προϊόντων οι οποίοι θα τελούνταν σε νεόδμητο κτήριο και θα συνοδεύονταν από αθλητικούς και άλλης φύσεως αγώνες. Οι γενικοί αυτοί διαγωνισμοί θα ονομάζονταν «Ολύμπια».

Ευαγγέλης Ζάππας (1800–1865).

Στο σχετικό Βασιλικό Διάταγμα, ο Όθων θα εμφανιστεί ως ο ιδρυτής των Ολυμπίων και ο Ζάππας ως ο αγωνοθέτης. Σύμφωνα με τη διαθήκη του Ευαγγέλη Ζάππα, η οποία και συντάχθηκε το 1860, οι 400 μετοχές του σε ατμοπλοϊκή εταιρεία διατέθηκαν στην Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων για τα έξοδα της τετραετούς έκθεσης των Ολυμπίων, καθώς και 1.500 φλουριά. Άφησε επίσης την υποχρέωση να κτισθεί το «Κατάστημα των Ολυμπίων», το γνωστό Ζάππειο, σύμφωνα με το σχέδιο που είχε στείλει στον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, το οποίο προέβλεπε «…εν τω μέσω μιαν μεγάλην δίπατον κυκλοειδώς κρυστάλλινην αίθουσαν, με άλλας τρεις ευθείας, σχηματίζουσαι ως είδος σταυρού, και διευθυνόμεναι κατ’ ευθείαν εις μίαν παρόμοιαν αίθουσαν, αλλ’ εις σχήμα ημικυκλίου και άλλα αναγκαία δωμάτια της εκθέσεως, μετά του δικαστηρίου και λοιπά άνευ ουδεμίας ελλείψεως…». Τέλος, προέβλεπε μετά τον θάνατο του νέου διαχειριστή της περιουσίας του, του εξαδέλφου του Κωνσταντίνου, το σύνολό της να περιέλθει στα χέρια της Επιτροπής Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων.