ΟΛΥΜΠΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Β’ Ζάππεια Ολυμπιάδα
Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
Τα επόμενα Ζάππεια Ολύμπια πάντως δεν διεξήχθησαν κανονικά ύστερα από τέσσερα χρόνια. Οι πολιτικές εξελίξεις έφεραν την ανατροπή του Όθωνα το 1862 και την άνοδο στον ελληνικό θρόνο, ένα χρόνο αργότερα, του Δανού Γεωργίου του πρώτου. Στα 1865 απεβίωσε ο Ευαγγέλης Ζάππας. Τα Ζάππεια Ολύμπια επαναλήφθηκαν αργότερα, στα 1870, με μεγάλη, αυτή τη φορά, επιτυχία. Οι θεατές, περί τις 20.000, κατέλαβαν τις πλευρές τις εκατέρωθεν του Παναθηναϊκού Σταδίου. Εν τω μεταξύ, είχαν γίνει οι πρώτες ανασκαφές στον χώρο και είχαν αποκαλυφθεί τα όριά του.
Την επιμέλεια της προσπάθειας είχε η επιτροπή που διαχειριζόταν το κληροδότημα του Ζάππα, με πιο σημαίνον πρόσωπο τον αντιπρόεδρό της Δημήτριο Χρηστίδη. Η οργάνωση του αγωνιστικού μέρους είχε ανατεθεί στον Γερμανό Ιούλιο Χένινγκ, πρώην υπάλληλο του Όθωνα, ο οποίος παρέμεινε στην Αθήνα μετά την έξωσή του ασκώντας το επάγγελμα του μουσικοδιδασκάλου και του γυμναστή στο Αρσάκειο και το Ωδείο. Συνεργάτης του ήταν ο γυμναστής Δανιήλ Τζιώτης. Αρωγοί στην προσπάθεια ήταν και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι Φίλιππος Ιωάννου, Κωνσταντίνος Βουσάκης και Γρηγόριος Παπαδόπουλος, οι οποίοι και συνέταξαν τους κανονισμούς των αγωνισμάτων κατά το πρότυπο των αρχαίων αγώνων.
Εκδόθηκε αναλυτικό πρόγραμμα «Γυμνικών Αγώνων». Καθιερώθηκε επίσης υποχρεωτική 45ήμερη εκγύμναση των υποψηφίων αθλητών και ομοιόμορφη ενδυμασία. Οι διαγωνιζόμενοι παρατάχθηκαν ενώπιον του πλήθους και των αρχών, ακολούθησε δε θρησκευτικό τελετουργικό και ανάκρουση του πρώτου Ολυμπιακού ύμνου, σε στίχους Ορφανίδη και μελοποίηση Παριζίνη. Οι στίχοι είχαν ως εξής:
«Ίτε παίδες κλεινοί των Ελλήνων
σας καλεί δαφνηφόρος αγών
εν Σταδίω τιμής και κινδύνων
ας εισέλθη καθείς σας σφριγών.
Όσοι έχετε βράζον το αίμα
και τα στήθη σας δόξα κεντά
όσοι έχετε πύρινον βλέμμα
σας η Νίκη εδώ χαιρετά.
Μιμηταί των προγόνων φανήτε
ας σας βρέξη αμίλλης ιδρώς
και το καύχημα πάλιν γενήτε
νέα τέκνα της νέας μητρός.
Με χαράν η Ελλάς θ’ ατενίση
τον χορόν των καλών νικητών
κι’ η του Ζάππα σκιά θα σκιρτήση
εις τους πρώτους θριάμβους αυτών.
Ας παλαίση το θάρρος προς θάρρος
νους προς νουν και ισχύς προς ισχύν
είν’ ο άνανδρος άχρηστον βάρος
κι’ είναι ήρως ο έχων ψυχήν.
Χαίρε άναξ κλεινέ των Ελλήνων
υπό σε νέα άρχετ’ ηώς
νέον μέλλον το Έθνος λαμπρύνον
μετ’ αυτού ας σε σκέπ’ ο Θεός».
Έπειτα ακολούθησε ο όρκος των αθλητών: «Υπόσχομαι να αγωνισθώ τιμίως και κατά τους όρους του κανονισμού χωρίς να δολιευθώ τον ανταγωνιστήν» (εφημ. Πρωινός Κήρυξ, 21 Νοεμβρίου 1870). Διεξήχθησαν ο δίαυλος, το άλμα εις τριπλούν, το άλμα απλούν υπέρ τα εσκαμμένα, η πάλη, η δισκοβολία, ο ακοντισμός σε στόχο, το άλμα επί κοντώ, η αναρρίχηση σε ιστό. Στους νικητές απονεμήθηκαν μετάλλια φιλοτεχνημένα από τον Γάλλο χαράκτη Barre και τα οποία κόπηκαν στο Γαλλικό Νομισματοκοπείο. Στη μία πλευρά ήταν χαραγμένη η κεφαλή του νέου μονάρχη, ενώ στην άλλη, εντός κλάδων ελιάς, μνημονευόταν ο αγωνοθέτης Ευαγγέλης Ζάππας. Εκτός των αγωνισμάτων του Σταδίου ήταν να διεξαχθούν ιππικοί, σκοπευτικοί, ναυτικοί και κολυμβητικοί αγώνες, με κολύμπι μεγάλων αποστάσεων και λεμβοδρομίες, στον Φαληρικό Όρμο. Όλοι αυτοί οι αγώνες όμως αναβλήθηκαν αφού καθυστέρησε η τέλεσή τους και είχε ήδη μπει ο Νοέμβριος.
Ένας από τους προγραμματικούς στόχους της επιτροπής του κληροδοτήματος Ζάππα σε αυτούς τους αγώνες ήταν η λεγόμενη «λατρεία των Μουσών», δηλαδή η έμφαση στις τέχνες. Θεσπίστηκαν βραβεία για τη γλυπτική, τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη συγγραφή και τη μουσική. Στη Ζάππεια αυτή έκθεση θα συνεκτεθούν ζωγραφικά έργα και των Ζακυνθίων Τσόκου και Καλυβωκά αλλά και των Τηνίων Λύτρα και Γύζη, καθώς και θαλασσογραφίες του Βολανάκη. Μεγάλη επιτυχία είχε ο «Ποιητικός Αγών» με τη συμμετοχή 11 δραματικών και 9 λυρικών ποιημάτων. Το πρώτο βραβείο, ένα χρυσό στεφάνι, πήγε στον Άγγελο Βλάχο, αν και δεν είναι γνωστό για ποιο έργο του.
Τα δημοσιεύματα της εποχής χαρακτηρίζουν τους συγκεκριμένους αγώνες επιτυχείς. Οι αγώνες έγιναν με τάξη, ενώ το γεγονός κλήθηκε εθνική εορτή. Οι αρθρογράφοι ευαισθητοποιούνται και αρχίζουν να γράφουν ενάντια στη ραθυμία και την οκνηρία των νέων και υπέρ της ενασχόλησης με τη γυμναστική. Ως παράδειγμα παρουσιάζεται η Γερμανία, της οποίας το εκπαιδευτικό σύστημα στηρίζεται στη γυμναστική και την αρχαία ελληνική παιδεία για τη γαλούχηση των πολιτών της.